Éigeandálacha
Ó An Roinn Cosanta; Office of Emergency Planning ga
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Ó An Roinn Cosanta; Office of Emergency Planning ga
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Baineann na héigeandálacha is coitianta a thagann chun cinn le teagmhais nach rabhthas ag súil leo a éilíonn freagra tapa ó na seirbhísí éigeandála - an Garda Síochána, Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte agus an tseirbhís dóiteáin. Bíonn freagra marthanach níos gearrthéarmaí ó na seirbhísí éigeandála agus na gníomhaireachtaí Stáit ag teastáil d’éigeandálacha eile.
D’fhéadfadh na tarlúintí seo a leanas bheith ina móréigeandáil:
Cé gur annamh go dtarlaíonn siad in Éirinn, rinne éigeandálacha aimsire troime mar stoirmeacha agus hairicíní dochar do mhaoin san am atá thart. I gcás éigeandálacha den sórt sin, freagróidh Met Éireann láithreach do rabhaidh aimsire idirnáisiúnta agus eiseoidh sé foláirimh aimsire seirbhíse poiblí d’údaráis áitiúla. Beidh socruithe ar bun ag d’údarás áitiúil leis na foláirimh seo a fháil agus iad a fhreagairt go tapa.
De réir an Chreat um Bainistiú Éigeandálacha ní mór go mbeadh fo-phlean ag gach údarás áitiúil le héigeandálacha aimsire troime a fhreagairt. Ta creat náisiúnta um fhreagra ar éigeandálacha aimsire troime á fhorbairt le cinntiú go bhfuil gach plean aimsire troime áitiúil reatha comhordaithe agus nasctha go cuí.
Tá tuilte ina gcuid nádúrtha den saol in Éirinn, mar atá éigeandálacha aimsire troime eile.
De ghnáth bíonn meascán imeachtaí, mar bhainc abhann screite, stoirmeacha cósta nó díoga draenála blocáilte nó róphlódaithe freagrach as tuile. Bhí roinnt tuilte troma ar fud na tíre na deichniúr seo caite. D’fhéadfadh tionchar millteanach bheith ag tuile ar phobal, mar sin tá sé tábhachtach go nglacann daoine a bhféadfadh a maoin bheith i mbaol gníomh chuí lena dtithe a chosaint ó éigeandáil den sórt sin.
D’fhéadfadh athruithe ar phátrúin báistí agus ardú leibhéil farraige mar thoradh ar athrú aeráide cur le teaghmhais tuilte níos minicí agus níos troime sa todhchaí.
Is féidir bearta éifeachtacha a ghlacadh le réitiú i gcomhair teagmhas den sórt sin agus an dochar agus deacrachtaí ina ndiaidh a íoslaghdú. Bíonn réiteacháin den sórt sin riachtanach ach go háirithe má chónaíonn tú i gceantar a bhíonn i mbaol tuilte.
Rinne Oifig na nOibreacha Poiblí leabhrán eolais ar na réiteacháin a fhéadann tú a dhéanamh, ar ar cheart bheith i bPlean Tuile Teaghlaigh, ceisteanna árachais, comhairle do dhaoine aosta agus iadsan a bhfuil deacrachtaí soghluaisteachta acu, agus na comharthaí le breathnú amach dóibh a thabharfadh le fios go bhfuil tuile le teacht.
Is féidir an leabhrán seo a léamh anseo.
D’fhéadfaí gortú trom nó marfach tarlú mar thoradh ar nochtadh do cheimeacáin ghuaiseacha a doirteadh nó a scaoileadh. I gcás tarlúna den sórt sin aithneoidh na seirbhísí éigeandála nádúr agus leibhéal na contúirte agus inseoidh siad don phobal cad atá le déanamh.
D’fhéadfadh go n-iarrfaí ort fanacht i do theach nó láthair oibre agus fuinneoga agus doirse a shéalú, nó an ceantar a fhágáil. Má tá dlús níos airde ná aer ag na ceimiceáin, d’fhéadfadh go n-iarrfadh na seirbhísí éigeandála ort bogadh go talamh níos airde. Ar mhaithe le do shábháilteacht, ar na cúinsí go léir, glac le comhairle na seirbhísí éigeandála.
Má tharlaíonn doirteadh nó scaoileadh eile ceimeacán tá sé tábhachtach:
Má iarrtar ort fanacht istigh tar éis doirteadh ceimeacán:
Má cheapann tú gur scaoileadh ceimeacán tocsaineach i spás dúnta mar thollán, iarnród faoi thalamh nó foirgneamh:
Is iad tionóiscí iompair na cásanna éigeandála is rialta, agus iarrtar freagra tapa agus comhordaithe ó na seirbhísí éigeandála mar gheall ar a nádúr tobann agus toisc nach bhfeictear ag teacht iad.
Tharla imeachtaí in Éireann mar thuairt Air India ar chósta na hÉireann i 1985, tuairteanna iarnróid mar iadsan ag Buttevant i 1982 agus Cherryville i 1983 agus mórthionóiscí bóthair mar an tuairt bus ag Kentstown i 2005.
Le blianta beaga anuas, ghlac Éire, cosúil leis an gcuid is mó de thíortha an AE, páirt ina socruithe móréigeandála nó cosanta sibhialta a athbhreithniú agus a fhorbairt. Mar thoradh ar seo rinneadh cáipéis nua, an Creat um Bainistiú Móréigeandálacha.
Is é cuspóir na cáipéise seo ná socruithe a chur ar bun le cur ar chumas na dtrí príomhghníomhaireachtaí freagra – na húdaráis áitiúla, An Garda Síochána agus Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, a gcuid iarrachtaí a chomhordú nuair a tharlaíonn móréigeandáil. Rialaíonn an cháipéis an freagra ar mhórthionóiscí iompair chomh maith le héigeandálacha eile.
Déantar teagmhas truaillithe san fharraige a shainiú mar aon uair a iarrann árthach cabhair (seachas cuardach agus tarrtháil) mar gheall ar dhochar ar nó teip ar innealra agus doirteadh nó doirteadh bagartha ola nó substaintí guaiseacha díobhálacha eile.
De ghnáth tarlaíonn sé mar thoradh ar thaismeach mara m.sh. talmhú, imbhualadh, dóiteán nó dul faoi uisce. D’fhéadfadh an gníomh freagra cúnamh tarrthálais don árthach a áireamh agus clúdóidh sé doirteadh nó doirteadh bagartha ola nó substainte eile san fharraige, agus/nó glanadh cladaigh.
Gníomh Freagra
Is iad Gardaí Cósta na hÉireann an t-údarás atá freagrach as teagmhais éigeandála mara a bhainistiú trí mhonatóireacht, idirghabháil agus ceannas agus rialú deireanach ar an teagmhas a chleachtadh. Áiríonn sé seo freagra taismí d’árthaigh a bhfuil gá acu le cúnamh agus freagra truaillithe ag éirí as bagairt doirte nó doirteadh nó cailleadh ola nó substaintí guaiseacha nó díobhálacha, a bhagraíonn cósta na hÉireann nó leasanna bainteacha.
Cad ba cheart a dhéanamh (i gcás éigeandála)
Déan teagmháil le Gardaí Cósta na hÉireann trí 999 nó 112 a dhiailiú. Déanfaidh na Gardaí Cósta an teagmhas a mheas agus freagróidh siad dá réir ag brath ar nádúr an teagmhais.
Déantar teagmhas truaillithe san fharraige a shainiú mar aon uair a iarrann árthach cabhair (seachas cuardach agus tarrtháil) mar gheall ar dhochar ar nó teip ar innealra agus doirteadh nó doirteadh bagartha ola nó substaintí guaiseacha díobhálacha eile.
De ghnáth tarlaíonn sé mar thoradh ar thaismeach mara m.sh. talmhú, imbhualadh, dóiteán nó dul faoi uisce. D’fhéadfadh an gníomh freagra cúnamh tarrthálais don árthach a áireamh agus clúdóidh sé doirteadh nó doirteadh bagartha ola nó substainte eile san fharraige, agus/nó glanadh cladaigh.
Gníomh Freagra
Is iad Gardaí Cósta na hÉireann an t-údarás atá freagrach as teagmhais éigeandála mara a bhainistiú trí mhonatóireacht, idirghabháil agus ceannas agus rialú deireanach ar an teagmhas a chleachtadh. Áiríonn sé seo freagra taismí d’árthaigh a bhfuil gá acu le cúnamh agus freagra truaillithe ag éirí as bagairt doirte nó doirteadh nó cailleadh ola nó substaintí guaiseacha nó díobhálacha, a bhagraíonn cósta na hÉireann nó leasanna bainteacha.
Cad ba cheart a dhéanamh (i gcás éigeandála)
Déan teagmháil le Gardaí Cósta na hÉireann trí 999 nó 112 a dhiailiú. Déanfaidh na Gardaí Cósta an teagmhas a mheas agus freagróidh siad dá réir ag brath ar nádúr an teagmhais.
Pléascadh Buama
Ag fáil pacáiste amhrasta
Bí ar an airdeall má fhaigheann tú pacáiste ó dhuine nach bhfuil aithne agat air nó uirthi. Tarraing aird faoi leith ar phacáiste ar cosúil gur clúdaíodh go dona é nó go bhfuil cruth neamhghnách air. NÁ HOSCAIL an pacáiste ach má tá tú muiníneach go bhfuil a fhios agat cad atá ann agus cé a sheol é. Má tá tú amhrasach ar chor ar bith:
Má d’oscail tú pacáiste amhrasta – fág an pacáiste áit a bhfuil sé agus más féidir cuir clúdach air.
Áiríonn teagmhais núicléacha thar lear a d’fhéadfadh dul i bhfeidhm ar Éirinn tionóisc ag planda núicléach, ionsaí sceimhlitheora ar phlanda núicléach nó pléascadh núicléach i dtír eile.
Torthaí d’Éirinn
Cad ba cheart a dhéanamh (i gcás teagmhais núicléigh)
Agus eolas nuashonraithe ar fáil ónár gcompháirtithe idirnáisiúnta trí chomhlachtaí mar an International Atomic Energy Agency agus Coimisiún na hEorpa, beidh sé ar chumas ag na húdaráis ábhartha an pobal a choimeád ar a n-eolas i gcónaí ar an gcás agus an comhairle is déanaí.
Treoir don Phobal
D’fhoilsigh an Roinn Cumársaide, Gníomhaithe ar son na hAeráide agus Comhshaoil agus An Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (GCC) an Oifig um Chosaint Raideolaíoch eolas ar an bPlean Éigeandála Náisiúnta um Thionóiscí Núicléacha ar a suíomhanna gréasáin.
Is é atá san fhliú ná tinneas riospráide géar a tharlaíonn mar thoradh ar ionfhabhtú lé víreas fliú. D’fhéadfadh sé bheith ina thinneas trom agus níor cheart é a mheascadh suas leis an slaghdán.
Nuair a scaipeann eipidéimeach fliú thar réigiún nó ar fud an domhain tugtar paindéamach air. Mar sin is é atá i bhfliú paindéamaigh ná eipidéamach fliú ar fud an domhain a tharlaíonn mar thoradh ar chineál nua fliú a scaipeann go héasca idir daoine agus a bhíonn freagrach as tinneas trom.
Stair Paindéamach
Imeachtaí a tharlaíonn go nádúrtha atá i bpaindéamaigh fliú, tharla trí acu go nádúrtha sa 20ú Aois - i 1918, 1957 agus 1968. As na cinn seo ba é paindéamach 1918 an ceann ba throime agus 40 milliún bás ar fud an domhain mar thoradh air. Tarlóidh paindéamaigh eile, ach ní féidir a thuar cathain a tharlóidh siad, a throime is a bheidh siad, agus na grúpaí aoise a bhféadfadh tionchar bheith acu orthu.
Ag Réitiú i gcomhair Paindéamaigh
D’fhoilsigh an Roinn Sláinte agus Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte Plean Fliú Paindéamaigh Náisiúnta chomh maith le comhairle sainghrúpa ar fhliú paindéamaigh in Eanáir 2007.
Tá príomhról le glacadh ag an bpobal i bpaindéamach a bhainistiú agus i gcás gur léir go bhfuil ceann le teacht iarrfar orthu a bpleananna pearsanta féin a réitiú leis an gcás a bhainistiú. Áireoidh iad seo socruithe le haire a thabhairt do bhaill teaghlaigh breoite, carnadh soláthar riachtanacha agus scaipeadh an víris a íoslaghdú. Tá sé beartaithe go bhféadfadh líon mór den fhórsa oibre éirí an-tinn laistigh de thréimhse dhlúth mar thoradh ar phaindéamach.
Treoir don Phobal
Laistigh den chuid Léitheoireacht Bhreise, gheobhaidh tú pleananna níos sonraithe le haghaidh paindéamach.
Tá pleananna teagmhasachta i bhfeidhm ag an Roinn Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia chun déileáil le ráigeanna de ghalair thromchúiseacha ainmní ar nós Ghalar Crúb is Béal, Fliú na n-Éan, Galar Newcastle, Fiabhras Muc, agus Galar Gormtheanga.
Is é atá i nGalar Crúb is Béal ná galar víreach an-tógálach ar féidir a bheith marfach uaireanta agus a tharlaíonn d’eallaigh agus do mhuic. Freisin is féidir leis ainmhithe eile a bhfuil crúba scoilte orthu a bhualadh ar nós gabhar, fianna agus caorach.
Mar gheall ar scaipeadh tapa an víris agus an cumas atá aige ina dhiaidh sin dochar a dhéanamh don tionscal beostoic glactar gníomh láithreach má thagtar ar an ngalar in áit ar bith. Nuair a tharla ráig mhór sa Bhreatain agus i dTuaisceart Éireann i 2001, scaip an víreas go Contae Lú. Mar gheall ar bheartais dhéine Rialtas na hÉireann i leith bhogadh beostoic chomh maith le cur ar ceal roinnt imeachtaí móra, áfach, rinneadh cinnte gur cuireadh srian ar an ráig agus nár scaip an galar chuig níos mó áiteanna sa Phoblacht.
Is é atá i bhFliú na n-Éan ná galar a bhuaileann éin agus roinnt mamach. Tugann an fhianaise go léir go dtí seo le tuiscint nach scaiptear an galar go héasca ó éin go daoine. Bhain an chuid is mó de chásanna i ndaoine le teagmháil dhíreach le héanlaith ionfhabhtaithe, nó le dromchlaí agus rudaí a bhí éillithe ag a bhfaecas. Ba ghnách gur tharla siad in áiteanna faoin tuath nó in áiteanna ina gcoimeádann go leor teaghlach ealtaí beaga éanlaithe. I gcásanna den sórt sin fuarthas gur minic go mbíonn na healtaí éanlaithe ag dul thart go saor, agus uaireanta iad ag dul isteach i dtithe nó ag roinnt áiteanna lasmuigh áit a mbíonn leanaí ag spraoi.
Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara, go scriostar an víreas in uibheacha agus in éanlaith nuair a dhéantar iad a chócaráil, agus mar sin go bhfuil sé go hiomlán sábháilte an dá cheann a ithe agus iad cócaráilte.
Is é atá i nGalar Newcastle ná galar víreach an-tógalach in éin a mbíonn sicíní go háirithe ina mbaol. Braitheann déine an ghalair ar an tréithchineál den víreas (tá go leor tréithchineálacha ann) a bhí freagrach as an ngalar. Tá sé forleathan in áiteanna áirithe sa domhan áit nach ndéantar ráigeanna galair a chosc nó a rialú ag vacsaíniú. D’fhéadfadh go dtabharfaí an galar isteach go hÉirinn ag éin imirceacha, colúir rásaíochta nó trádáil in éin pheata nó éanlaith agus a gcuid táirgí. Cé gur tharla ráigeanna de ghalar Newcastle in Éirinn san am atá thart, tá rialuithe ar thrádáil, vacsaíniú agus dea-chleachtais bithshlándála i bhfeidhm chun ár gcuid ealtaí gnó a choimeád saor ó ionfhabhtú.
Is é atá san Fhiabhras Muc ná galar víreach i muca a fhéadann bheith idir géar agus ainsealach agus ar féidir leis a bheith freagrach as bás, teip atáirgthe, breoiteacht a thagann ar ais arís nó ionfhabhtú ó bhroinn. Bíonn impleachtaí díreacha ag gabháil leis d’fheirmeoirí ós rud é gur féidir an galar a scaipeadh trí theagmháil dhíreach le hainmhithe, ábhair éillithe, nó ó cránacha ionfhabhtaithe dá mbainbh. Is é an t-aon bhealach leis an ngalar a dhíbirt ná gach ainmhí ionfhabhtaithe agus a gcuid táirgí a scrios. Freisin is féidir leis an víreas teacht slán i bhfeoil nach bhfuil cócaráilte i gceart nó i roinnt táirgí leasaithe. Tá plean teagmhasachta i bhfeidhm ag an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara chun an tréad náisiúnta muc a chosaint.
Is é atá i nGalar Gormtheanga ná galar in athchogantaigh ar nós caorach, eallaigh, fianna agus gabhar. Déantar é a aistriú den chuid is mó ag plaiceanna Culiocoides, míoltóga atá le fáil go forleathan ar fud an chuid is mó den Eoraip i ngnáthóga éagsúla a bhfuil ina measc feirmeacha. Ní scaiptear é trí theagmháil dhíreach idir ainmhithe agus ní scoitear isteach sa timpeallacht é áit a bhféadfadh sé tithe, trealamh, coisbheart nó éadaí a éilliú. Ní iompraítear i mbainne ná feoil é ach an oiread agus ní dhéantar daoine a ionfhabhtú aige. Is féidir leis dul i bhfeidhm go mór ar thrádáil ainmhithe beo mar go mbíonn áiteanna an-mhóra srianta mar thoradh ar na bearta rialaithe. Chonacthas an galar i dtuaisceart na hEorpa den chéad uair i bhfómhar 2006 agus níor tharla sé riamh in Éirinn. Mar gheall ar théamh domhanda, áfach, is féidir go dtarlódh sin anois. Tá plean teagmhasachta forbartha ag an Roinn Talmhaíochta agus Bia chun déileáil le ráig galair i gcás go dtarlódh a léithéid.
I gcás fhliú na n-éan, an galar crúb is béal nó galar tromchúiseach ainmhí eile, inseofar don phobal faoi nádúr agus scála na faidhbe agus coimeádfar go hiomlán ar a n-eolas iad de réir mar a thiocfaidh forbairt ar an scéal.
Gheobhaidh tú eolas agus comhairle níos sonraí agus ina measc bearta teagmhasachta, comhairle faoi thaisteal, láimhseáil éan marbh, treoirlínte um choimeádaithe éanlaithe agus éan etc. ar láithreán gréasáin an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara ag: www.agriculture.gov.ie
Is iad an Roinn Sláinte agsu Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte atá freagrach as na gnéithe sláinte poiblí den víreas. Is féidir eolas faoin mbaol do shláinte an duine a fháil ar a gcuid láithreán gréasáin ag: www.health.gov.ie agus www.hse.ie.
Is é atá i móréigeandáil ná tarlúint, a chuireann le nó a bhagraíonn gortú nó bás, cur isteach trom ar sheirbhísí riachtanacha nó dochar ar mhaoin nó ar an gcomhshaol nó bonneagar thar ghnáthchumais na bpríomhsheirbhísí éigeandála de ghnáth agus é gan aon nó gan ach beagán rabhaidh. Teastaíonn cur i bhfeidhm acmhainní breise uaidh le freagra éifeachtach agus comhordaithe a chinntiú.
Tá plean móréigeandála aonair ag gach Príomhghníomhaireacht Freagra (An Garda Síochána, Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte agus údaráis áitiúla), a leagann amach a socruithe le freagrú ar mhóréigeandálacha. Comhréitíonn pleananna na ngníomhaireachtaí seo faoi seach leis na socruithe ata leagtha amach sa Chreat um Bainistiú Móréigeandálacha. Freisin tá sainphleananna ar bun le freagrú ar chineálacha eile éigeandálacha, mar theagmhas núicléach nó paindéamach fliú.
Foilsíodh an Creat um Bainistiú Móréigeandálacha anuraidh tar éis athbhreithnithe ar Chreat um Freagra Comhordaithe ar Mhóréigeandálacha 1984. Tá na príomhghníomhaireachtaí freagra ag oibriú anois leis an gcreat nua a chuimsiú ina bpleananna éigeandála reatha féin. Ar leathanaigh eile ar an tsuíomh seo gheobhaidh tú sonraí ar conas réimse leathan éigeandálacha a fhreagairt.