Ó An Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Rinneadh an fógra i ndiaidh an tAcht um Chinnteoireacht Chuidithe (Cumas), 2022 a bheith sínithe ag an Uachtarán an 17 Nollaig 2022.
D’fhógair an tAire Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige, Roderic O’Gorman, agus an tAire Stáit don Mhíchumas, Anne Rabbitte TD, inniu go socrófar an 26 Aibreán mar an lá a gcuirfear deireadh leis an gcoimircíocht, a thiocfaidh isteach lán-fheidhmiú na Seirbhíse Tacaíochta Cinnteoireachta, agus a thabharfar isteach córas nua srathach de thacaíochtaí cinnteoireachta.
Rinneadh an fógra seo i ndiaidh an tAcht um Chinnteoireacht Chuidithe (Cumas) (Leasú), 2022, a bheith sínithe an tUachtarán ina dhlí an 17 Nollaig anuraidh.
Déantar an tAcht um Chinnteoireacht Chuidithe (Cumas) 2015, lena ndéantar foráil do bhunús dlí chun an choimircíocht a dhíothú, a leasú le hAcht 2022. Tá córas cinnteoireachta nua, atá forásach agus bunaithe ar chearta tugtha isteach leis an Acht in ionad chóras na gcoimircithe cúirte.
Ullmhófar roinnt Ionstraimí Reachtúla sna seachtainí ag druidim isteach leis an 26 Aibreán chun na hullmhúcháin le haghaidh lán-fheidhmiú na Seirbhíse Tacaíochta Cinnteoireachta a thabhairt chun críche.
Ón 27 Aibreán, an bhliain seo, ar aghaidh:
• Beidh an tSeirbhís Tacaíochta Cinnteoireachta in ann iarratais ar shocruithe tacaíochta cinnidh nua a phróiseáil
• Beidh an Chúirt Chuarda in ann iarratais ar Orduithe Ionadaíochta um Chinnteoireacht a phróiseáil
• Beidh foráil reachtúil ann maidir le Treoracha Réamhchúraim Sláinte a dhéanamh agus a aithint
• Cuirfear deireadh leis an gcoimircíocht agus déanfaidh an chúirt coimircíochta athbhreithniú ar an líon de bhreis is 2000 coimirce cúirte atá sa Stát faoi láthair maidir lena gcúinsí, agus scoirfidh siad den choimircíocht ar bhonn céimnithe le linn na trí bliana atá romhainn.
Leis an Acht Leasaithe 2022, déantar foráil freisin do phríomhbhearta a bhaineann le comhlíonadh breise Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas.
Le beart ceannlíne, leis an Acht, ardófar an sprioc-chéatadán íosta de dhaoine faoi mhíchumas atá le fostú san earnáil phoiblí ó 3% suas go 6%, ar bhonn céimnithe, faoi 2025.
Ag tagairt d’fhógra an lae inniu dúirt an tAire O’Gorman:
“Táim thar a bheith sásta a bheith in ann fógra an lae inniu a thabhairt ina bhfuil dáta leagtha amach chun deireadh a chur leis an gcoimircíocht agus chun córas nua-aimseartha atá oiriúnach don fheidhm agus atá bunaithe ar chearta a thabhairt isteach ina áit.
Is córas dlí thar a bheith sean-aimseartha é an Choimircíocht atá ar an leabhar reachta le i bhfad níos mó blianta ná mar is cóir. Séanadh smacht bunúsach do dhaoine ar na cinntí a théann i bhfeidhm ar a saol dá bharr. Leis an gcóras cinnteoireachta cuidithe nua, beifear ag aistriú ó mhúnla bunaithe ar an “leas is fearr”, ar múnla é atá as dáta agus atharthaíoch, agus ceadófar do dhaoine i bhfad níos mó smachta a bheith acu ar chinntí bunúsacha ina saolta féin.
Tá, nó beidh, taithí éigin ag gach duine in Éirinn ar an gcumas laghdaithe, idir taithí phearsanta nó taithí duine a muinteartha aige nó aici, agus bíodh go bhféadfadh go mbaineann sé leis an sean-aois amháin nó le lagú ar leith a ghabhann leis an duine. Áirithítear leis an Acht seo go dtugaimid aghaidh ar na saincheisteanna cumais is iomchuí, nuair a thagann siad chun cinn, le meas bunúsach ar thoil agus rogha an duine, le dínit ar an duine, ag féachaint dá chearta chun a ghnóthaí féin a rialú.
Ní féidir róbhéim a leagan ar scála an athchóirithe atá i gceist. Tá an choimircíocht, mar chóras dlí, níos sine ná Stát na hÉireann. Is céim shuntasach chun cinn é deireadh a chur leis chun ár ndlíthe a nuachóiriú agus chun tacú lenár saoránaigh ar bhealach níos fearr.
Táim sásta freisin go bhfuil sraith beart tugtha chun cinn leis an reachtaíocht chun cearta míchumais a chur chun cinn, agus go háirithe go mbeidh ceannaireacht léirithe ag an earnáil phoiblí i ndáil leis an gceist ríthábhachtach maidir leis an bhfostaíocht.
Táim ag tnúth le seoladh an chórais nua, agus deireadh a chur leis an gcoimircíocht, ag deireadh mhí Aibreáin.”
Tá fáilte curtha ag an Aire Stáit do Mhíchumas, Anne Rabbitte, roimh an bhfógra freisin, agus dúirt:
“Tá lúcháir orm a fheiceáil go bhfuil dáta socraithe chun deireadh a chur leis an gcoimircíocht agus táim ag tnúth leis na chéad iarratais ar thacaíochtaí faoin gcóras nua a fheiceáil i mí Aibreáin.
Is ionann é agus dul chun cinn suntasach maidir le cearta gach uile dhuine in Éirinn.
Is féidir le tréimhsí den chumas laghdaithe a bheith ag gach uile dhuine, ach cuirtear fáilte ar leith roimh an reachtaíocht nua do dhaoine a bhfuil deacrachtaí cumais acu mar gheall ar mhíchumas nó lagú ar leith, agus arb ea an choimircíocht an t-aon leas atá ar fáil dóibh le tréimhse ama i bhfad rófhada.
Tá lúcháir orm an reachtaíocht a fheiceáil á húsáid chun raon beart a chur chun cinn chun an Coinbhinsiún ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas a chomhlíonadh tuilleadh. Is ceist ríthábhachtach í an fhostaíocht, go háirithe, chun aghaidh a thabhairt ar an gcostas a ghabhann leis an míchumas agus chun an mhaireachtáil neamhspleách agus an lánpháirtíocht shóisialta a éascú. Leis na spriocanna nua, tá oibleagáid chomhroinnte leagtha ar ár n-earnáil phoiblí ar fad ár bpáirt a ghlacadh agus ceannaireacht a léiriú i ndáil leis an gceist seo.”
Críoch
• Le tosach feidhme, tagraítear do chóras ina dtagann reachtaíocht atá rite ag an Oireachtas i bhfeidhm go dlíthiúil. Tarlaíonn sé seo nuair a dhéantar Ordú Tosaithe. Níl an chuid is mó d’Acht 2015 agus d’Acht Leasú 2022 tosaithe faoi láthair.
• Leis an Acht Leasaithe 2022, tugtar isteach athruithe le hAcht 2015, rud a ligeann don Acht sin teacht i bhfeidhm ina iomláine.
• In ionad a bheith ina gcoimircithe cúirte, beidh daoine in ann leas a bhaint as raon srathach de roghanna tacaíochta cinnteoireachta:
• Cúntóirí Cinnteoireachta
• Comhdhéantóirí cinntí
• Ionadaithe Cinnteoireachta
• Déanfar foráil leis an Acht freisin don réamhphleanáil, mar seo a leanas:
• Cumhacht Mharthanach Aturnae (EPA)
• Treoracha Sláinte a Chur ar Aghaidh
• Feidhmeoidh an tSeirbhís Tacaíochta Cinnteoireachta (DSS) forálacha forásacha an Achta um Chinnteoireacht Chuidithe (Cumas). Bunaíodh an DSS faoi Acht 2015 ar bhonn teoranta d’fhonn a ullmhú le feidhmiú an chórais nua. Tiocfaidh sé i bhfeidhm go hiomlán agus beidh sé ar oscailt don phobal ón 27 Aibreán, a luaithe a chuirfear tús leis na hailt eile d’Achtanna 2015 agus 2022 atá fós gan feidhm.
• Déanfar iarratais ar shocruithe tacaíochta cinnteoireachta trí idirghníomhaíocht leis an tSeirbhís Tacaíochta Cinnteoireachta, cé is moite d’iarratais ar Ionadaithe Cinnteoireachta nach mór iad sin a dhéanamh tríd an gCúirt Chuarda.
• Nuair a cheapfar tacadóir cinnteoireachta, beidh freagracht mhaoirseachta ar an DSS as socruithe tacaíochta cinnteoireachta.
• Tá athruithe á dtabhairt isteach sa phróiseas chun Cumhacht Mharthanach Aturnae (EPAanna) a chur i gcrích. Leanfar le feidhm EPAanna arna gcruthú faoi Acht 1996 i ach ní bheidh sé indéanta EPAanna nua a chruthú ach amháin faoin bpróiseas atá leagtha amach sna hAchtanna um Chinnteoireacht Chuidithe. Is próiseas nua dhá chéim é seo lena seachnaítear atreoruithe costasacha chuig an Ard-Chúirt. A luaithe is atá EPA cruthaithe, clárófar é leis an tSeirbhís Tacaíochta Cinnteoireachta, nuair a bheidh cumas fós ag an deontóir. I gcás go gcailleann an deontóir cumas, ag an am sin tugtar fógra do Stiúrthóir na Seirbhíse Tacaíochta Cinnteoireachta agus má ghlactar leis an bhfógra sin, tagann an EPA i bhfeidhm de réir an nós imeachta atá leagtha amach sa reachtaíocht.
• Tá os cionn 2000 coimirce cúirte sa Stát faoi láthair, agus déanfaidh an chúirt coimircíochta athbhreithniú ar chúinsí gach duine díobh. Faoin reachtaíocht, scoirfidh na coimircithe cúirte ón gcoimircíocht thar na trí bliana amach romhainn.
• Is féidir tuilleadh eolais ar fheidhmiú an chórais nua a fháil ón tSeirbhís Tacaíochta Cinnteoireachta ar shuíomh Gréasáin DSS anseo.
• I measc na mbeart atá áirithe in Acht Leasaithe 2022 chun Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas a chomhlíonadh tuilleadh, tá:
• Méadú ar an sprioc íosta don fhostaíocht san earnáil phoiblí, ag ardú ar bhonn céimnithe ó 3% faoi láthair, suas go dtí 6% faoi 2025.
• Deireadh a chur leis an gcosc ar “dhaoine mímheabhracha” seasamh i dtoghchán Dáil Éireann, ar chosc é atá thar a bheith sean-aimseartha
• Athruithe ar cháilitheacht le haghaidh seirbhís ar ghiúiré
• Reachtaíocht a thabhairt isteach le haghaidh ról Choimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus Comhionannas chun feidhmiú mar chomhlacht monatóireachta náisiúnta i leith na gceart faoin gCoinbhinsiún.