Preasráitis
Fógraíonn an tAire Donohoe athruithe ar an gCáin Maoine Áitiúil
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
D’fhoilsigh an tAire Airgeadais, Paschal Donohoe TD inniu (Dé Céadaoin) Bille na gCeann Airgeadais (Cáin Mhaoine Áitiúil) (Leasú) 2021 tar éis cead a fháil ón Rialtas ag an gcruinniú Comh-Aireachta inné. Tabharfaidh an Bille éifeacht do phacáiste beart de réir an Chláir Rialtais chun aghaidh a thabhairt ar thodhchaí na Cánach Maoine Áitiúla.
Faoi na hathruithe atá beartaithe ar an gcóras is dócha nach bhfeicfidh tromlach na n-úinéirí tí aon athrú ná laghdú ar an méid a íocann siad i gCáin Mhaoine Áitiúil (CMÁ). Sa chás go dtagann méaduithe chun cinn, is le banda aonair (€ 90) a bheidh a bhformhór, d'ainneoin méaduithe suntasacha ar luachanna maoine ó 2013.
Tá ráta na cánach le gearradh agus leathnófar na bandaí chun na hathruithe a dhéanamh ar phraghas réasúnta agus chun struchtúr foriomlán an CMÁ a choinneáil.
Meastar go dtabharfaidh éifeacht na n-athruithe seo in éineacht le réadmhaoin a tógadh ó 2013 sa mhuirear toradh de € 560 milliún.
Forálfar leis an mBille go ndéanfar athbhreithniú ar luachálacha réadmhaoine gach ceithre bliana, agus éascóidh sé maoin nua a chur leis an CMÁ go rialta. Déanfar luacháil siarghabhálach ar gach réadmhaoin nua a tógadh idir dátaí luachála amhail is dá mbeadh siad ann ar an dáta luachála roimhe sin agus beidh siad faoi dhliteanas ar an gcéad dáta dliteanais eile (1 Samhain). Uasmhéadóidh sé seo an bonn CMÁ agus cinnteoidh sé cothromas.
Ag labhairt dó faoi na hathruithe atá beartaithe ar an réimeas, dúirt an tAire Donohoe:
“In éineacht le mo chomhghleacaithe sa Rialtas, d’oibrigh mé chun modheolaíocht a aimsiú a chomhlíonfaidh ár dtiomantas i leith cánach maoine áitiúla, nach mbeidh aon mhéadú ar fhormhór na n-úinéirí tí. Táimid tar éis a chinneadh ráta na cánach a ghearradh agus na bandaí a leathnú chun na hathruithe a dhéanamh ar phraghas réasúnta. Ciallaíonn sé seo gur dóigh go bhfeicfidh tromlach na n-úinéirí tí laghdú nó gan athrú. Nuair a thagann méaduithe chun cinn, banda aonair a bheidh sa chuid is mó díobh (€ 90), d'ainneoin na méaduithe suntasacha atá feicthe againn i luachanna réadmhaoine ó 2013. Choinníomar struchtúr foriomlán na cánach a thuigtear agus a nglactar leis go ginearálta.
Is é an chéad chéim eile an reachtaíocht riachtanach a ullmhú chun na hathruithe seo a chur i bhfeidhm chun ligean do na Coimisinéirí Ioncaim na hullmhúcháin riachtanacha a dhéanamh chun réadmhaoin chónaithe a luacháil agus an struchtúr nua muirir a thabhairt isteach. "
Tá sé ar intinn ag an Aire go n-achtófaí an Bille roimh shos an tsamhraidh chun a chumasú do na Coimisinéirí Ioncaim na hullmhúcháin theicniúla agus riaracháin riachtanacha a dhéanamh chun na hathruithe éagsúla ar an gcóras CMÁ a chur i bhfeidhm roimh dháta na luachála an 1 Samhain 2021.
CRÍOCH
Nótaí do na heagarthóirí
Cúlra an CMÁ:
Tugadh an Cháin Mhaoine Áitiúil isteach in 2013 chun bonn maoinithe cobhsaí a sholáthar d’údaráis áitiúla agus chun athchóiriú struchtúrtha suntasach a sholáthar tríd an mbonn cánach a leathnú ar bhealach nach mbeidh tionchar díreach aige ar fhostaíocht. Ríomhadh an cháin bunaithe ar luacháil na maoine an 1 Bealtaine 2013 agus socraíodh an chéad dáta luachála eile don 1 Samhain 2016.
Rinneadh athbhreithniú in 2015, ar an CMÁ ar iarratas ón Aire Airgeadais ag an am i bhfianaise forbairtí ar phraghsanna réadmhaoine ó tugadh isteach é in 2013. Mhol an tuarascáil, agus d’aontaigh an Rialtas an dáta athluachála go 1 Samhain 2019 a chur siar.
Chuir an tAire Airgeadais tús le hathbhreithniú eile roimh dháta athluachála 2019 chun iarracht a dhéanamh an cháin a athchóiriú chun cobhsaíocht choibhneasta a bhaint amach in íocaíochtaí CMÁ d’úinéirí tí i bhfianaise an mhéadaithe shuntasaigh ar phraghsanna réadmhaoine a chonacthas ó tugadh isteach an cháin. Tharla iarchur eile ar an dáta athluachála go dtí an 1 Samhain 2020 a thug am don Aire agus d’oifigigh dul i dteagmháil le Coiste Maoirseachta Buiséid an Oireachtais chun athbhreithniú 2019 a mheas agus don choiste a thuarascáil grinnscrúdaithe a eisiúint i Meán Fómhair 2019.
Gheall an Clár Rialtais a foilsíodh i Meitheamh 2020:
Chuir an t-am a glacadh le haghaidh fhoirmiú Rialtais tar éis Olltoghchán Feabhra 2020 moill ar chinnteoireacht maidir le todhchaí an CMÁ. Bhí fócas tosaigh an Rialtais ar an bhfreagairt ar éigeandáil COVID-19. Thug an paindéim luaineacht shuntasach isteach sa mhargadh réadmhaoine cónaithe ag cruthú éiginnteachtaí an raibh 1 Samhain 2020 ina phointe iomchuí chun luachanna maoine a chinneadh. Ina theannta sin, ar leibhéal praiticiúil ní raibh sé indéanta do na Coimisinéirí Ioncaim luacháil ar mhaoin chónaithe a shocrú laistigh den tréimhse ama a bhí ar fáil in 2020. Sna himthosca chinn an tAire an luacháil a chur siar go ceann 1 Samhain 2021.
Déanfar reachtaíocht maidir leis na hathruithe atá beartaithe ar an gcóras CMÁ a fógraíodh inniu sa Bhille Airgeadais (Cáin Mhaoine Áitiúil) (Leasú) 2021. Ansin déanfaidh na Coimisinéirí Ioncaim na hullmhúcháin theicniúla agus riaracháin riachtanacha roimh an dáta luachála an 1 Samhain 2021.
Bunús nua chun dliteanais CMÁ na gcáiníocóirí a ríomh
Rinne Athbhreithniú LPT 2019 anailís ar chúig chás go mion bunaithe ar sprioc-thoradh € 500 milliún gan aon fhachtóir coigeartaithe áitiúil (“LAF”) a áireamh.
Príomhdhúshlán a bhí rompu le linn na hoibre ar Athbhreithniú 2019 agus san anailís is déanaí is ea an éagsúlacht shuntasach i méaduithe praghais réadmhaoine go geografach, agus go háirithe luas agus ráta míchothrom na méaduithe ar luachanna maoine cónaithe ar fud na tíre ón luacháil bhunaidh ar 1 Bealtaine 2013.
Prionsabal bunúsach a chuir bonn le dearadh an CMÁ in 2012 ba ea simplíocht do cháiníocóirí agus do na Coimisinéirí Ioncaim a bhailíonn an cháin. Maidir leis sin, tógann an bunús nua chun dliteanais CMÁ a ríomh ar an struchtúr banda atá ann agus is athrú é ar Chás 5 d’Athbhreithniú LPT 2019.
Coinníonn an cur chuige nua líon na mbandaí ag 20. Leathnaítear Banda 1 ó € 1 go € 200,000 agus tá luachanna sa raon € 200,000 go € 262,500 i mBanda 2. Socraítear an muirear CMÁ ag an muirear reatha do Bhannaí 1 & 2 (€ 90 agus € 225 faoi seach).
Déantar na bandaí eile a leathnú 75% chun bandaí € 87,500 a chruthú (méadaithe ón raon reatha de € 50,000). Gearrfar ráta lárphointe 0.1029% ar airíonna i mbandaí 3-19. Gearrtar ráta lárphointe 0.1029% ar réadmhaoine i mbandaí 12-19 (idir € 1.05m agus € 1.75m) ar an gcéad € 1.05m agus 0.25% ar iarmhéid os cionn € 1.05m.
Gearrtar maoin i mBanda 20 ar luachanna maoine aonair mar a rinneadh roimhe seo (0.1029% ar an gcéad € 1.05m agus 0.25% idir € 1.05m agus € 1.75m, agus 0.3% ar iarmhéid).
Struchtúr Nua Banda:
Struchtúr Nua Banda:
| Struchtúr Reatha Banda | Beartaithe | |||
| Banda | Muirear | Banda | Muirear | |
| 1 | 0 – 100,000 | 90 | 1 -200,000 | 90 |
| 2 | 100,001 – 150,000 | 225 | 200,000 -262,500 | 225 |
| 3 | 150,001 – 200,000 | 315 | 262,501 - 350,000 | 315 |
| 4 | 200,001 – 250,000 | 405 | 350,001 -437,500 | 405 |
| 5 | 250,001 – 300,000 | 495 | 437,501- 525,000 | 495 |
| 6 | 300,001 – 350,000 | 585 | 525,001-612,500 | 585 |
| 7 | 350,001 – 400,000 | 675 | 612,501 - 700,000 | 675 |
| 8 | 400,001 – 450,000 | 765 | 700,001- 787,500 | 765 |
| 9 | 450,001 – 500,000 | 855 | 787,501 – 875,000 | 855 |
| 10 | 500,001 – 550,000 | 945 | 875,001 – 962,500 | 945 |
| 11 | 550,001 – 600,000 | 1,035 | 962,501 – 1,050,000 | 1,035 |
| 12 | 600,001 – 650,000 | 1,125 | 1,050,001 – 1,137,500 | 1,190 |
| 13 | 650,001 – 700,000 | 1,215 | 1,137,501 – 1,225,000 | 1,409 |
| 14 | 700,001 – 750,000 | 1,305 | 1,225,001 – 1,312,500 | 1,627 |
| 15 | 750,001 – 800,000 | 1,395 | 1,312,501 – 1,400,000 | 1,846 |
| 16 | 800,001 – 850,000 | 1,485 | 1,400,001 – 1,487,500 | 2,065 |
| 17 | 850,001 – 900,000 | 1,575 | 1,487,501 – 1,575,000 | 2,284 |
| 18 | 900,001 – 950,000 | 1,665 | 1,575,001 – 1,662,500 | 2,502 |
| 19 | 950,001 – 1,000,000 | 1,755 | 1,662,501 – 1,750,000 | 2,721 |
| 20 | Over €1m | 1,750,001+ | 2,830+ | |
| Ráta = 0.1029 (muirear seasta sa chéad agus sa dara banda) |
Bunaithe ar shamhaltú eacnamaíoch, tugann an tábla thíos torthaí ionchais (nár ráthaítear) an chur chuige thuas. Ní féidir castacht iomlán an stoic réadmhaoine nó na n-athruithe praghais a ghabháil ó 2013 agus dá bhrí sin ní féidir torthaí ráthaithe a sholáthar.
| Laghdú | Gan athrú | Méadú suas le €100 (banda amháin go ginearálta) | Méadú os cionn €100 (dhá bhanda go ginearálta) | Toradh |
| 11% | 53% | 33% | 3% | €560m |
Áitribh nua a thabhairt isteach go rialta i CMÁ
Déanfar luacháil siarghabhálach ar gach áitreabh cónaithe nua a tógadh idir dátaí luachála amhail is dá mbeadh siad ann ar an dáta luachála roimhe sin. Déanfar réadmhaoine nua a thiocfaidh faoi dhliteanas i leith an mhuirir CMÁ ar an gcéad dáta dliteanais eile (an 1 Samhain dar gcionn) a luacháil ag an dáta luachála roimhe sin (1 Samhain 2021) agus soláthróidh na Coimisinéirí Ioncaim cúnamh d’úinéirí réadmhaoine chun an luach seo a chinneadh. Uasmhéadóidh sé seo an bonn CMÁ agus cinnteoidh sé cothromas.
Meastar go bhfuil líon na réadmhaoine a tógadh ó 2013 le tabhairt isteach sa mhuirear, (áitribh a bhí eisiata roimhe seo, agus airíonna díolmhaithe) thart ar 100,000.
Luachálacha maoine gach 4 bliana
Forálfar leis an mBille go ndéanfar athbhreithniú ar luachálacha réadmhaoine gach ceithre bliana, seachas na 3 bliana reatha. Soláthróidh sé seo cothromaíocht idir athruithe sa mhargadh réadmhaoine a ghabháil go tráthúil agus an gá atá le costais chomhlíonta agus riaracháin a theorannú. Cuidíonn sé freisin le réadmhaoine nua a chur leis an muirear CMÁ go rialta.
Díolúintí
Ó bunaíodh é bhí an prionsabal mar bhonn agus thaca ag an LPT go gcuidíonn sé le líon na ndíolúintí a choinneáil íseal an ráta cánach a choinneáil íseal dóibh siúd atá faoi dhliteanas é a íoc. De réir a chéile cuirfear deireadh leis na díolúintí do cheannaitheoirí céaduaire a cheannaigh maoin idir 1 Eanáir 2013 agus 31 Nollaig 2013 agus tithe in ‘Eastáit Ghost’ agus cuirfear deireadh leis an díolúine shealadach maidir le réadmhaoin a bhfuil damáiste pirít orthu i gcontaetha thoir áirithe agus i Luimneach.
Maidir le réadmhaoine a ndearnadh damáiste dóibh do pirít, bhí an Rialtas an-ghníomhach sa réimse seo agus chuir sé suimeanna suntasacha ar fáil chun feabhsúchán pirít a mhaoiniú chomh maith le faoiseamh CMÁ a sholáthar d’úinéirí tí cáilitheacha. Tá thart ar € 166 milliún curtha ar fáil don bhliain 2014 don scéim feabhais pirít. Fuarthas 2,816 iarratas faoin Scéim agus, go dtí seo, tá 2,380 teaghais curtha san áireamh. In 2020, bhí 1,866 réadmhaoin díolmhaithe ó CMÁ faoin díolúine pirít.
Mar aitheantas ar an staid struis atá os comhair úinéirí tí a dtéann pirít agus mica i gcontaetha Dhún na nGall agus Mhaigh Eo, soláthrófar díolúine shealadach ó CMÁ do thithe sna contaetha sin a ndearnadh damáiste dóibh mar gheall ar úsáid bloic choincréite lochtacha ina dtógáil agus atá incháilithe don Scéim Deontais um Bloic Coincréite lochtacha. Feidhmeoidh an díolúine seo ar bhealach cosúil leis an díolúine atá ann cheana maidir le hairíonna damáiste pirít.
Faoi láthair is féidir réadmhaoine atá folamh ag a n-úinéirí mar gheall ar bhreoiteacht a bheith díolmhaithe ó CMÁ. Ní bheidh feidhm ag an díolúine seo ach i gcás nach bhfuil an mhaoin á áitiú ag duine eile. Tá sé beartaithe an coinníoll seo a bhaint ionas go mbeidh úinéirí sna himthosca seo a chuireann a gcuid maoine ar fáil le haghaidh seilbhe díolmhaithe ó CMÁ. Chomh maith le réadmhaoin chónaithe a shaoradh ar cíos cuirfidh an beart seo le slándáil an áitribh agus cuideoidh sé le tithe a chothabháil do dhaoine leochaileacha.
Iarchur
Tá sé beartaithe na tairseacha ioncaim le haghaidh iarchur CMÁ a mhéadú go € 18,000 (ó € 15,000) d’úinéir aonair agus € 30,000 do lánúin (ó € 25,000) mar a mhol Grúpa Athbhreithnithe 2019. Laghdófar an ráta úis ar CMÁ iarchurtha ó 4 faoin gcéad go 3 faoin gcéad.
Bearta eile
Beidh roinnt beart sa Bhille freisin atá beartaithe chun riarachán na cánach agus na leasuithe ar chineál mionathruithe teicniúla a fheabhsú. Cuimsíonn siad seo mionathruithe ar shainmhínithe agus a cheangal ar airíonna díolmhaithe tuairisceáin a chomhdú srl.
Samplaí léiritheacha
Is samplaí iad na samplaí thíos de na bandaí agus na rátaí nua thuas a chur i bhfeidhm ar áitribh neamhionadaíochta i gceantair gheografacha éagsúla. Ní léiríonn siad an ghnáth-mhaoin sa limistéar ar leith nó an méid a bheidh meas ag teach den luach céanna in 2013 san idirlinn.
A. Teach i mBaile Átha Cliath
Luacháilte ag € 260,000 in 2013, Luach measta reatha € 445,000
Méadú ar luach thart ar. 71%
Taisí i nDliteanas Banda 5 € 495
B. Teach i gCorcaigh
Luacháilte ag € 235,000 in 2013, Luach measta reatha € 300,000
Méadú ar luach thart ar. 28%
Dliteanas - titeann ó Bhanda 4 go Banda 3 Laghdaíonn an dliteanas ó € 405 go € 315
C. Teach i Lár na Tíre
Luacháilte ag € 80,000 in 2013, Luach measta reatha € 186,500
Méadú ar luach thart ar. 133%
Dliteanas - Taisí € 90 i mBanda 1
D. Teach i gCathair na Gaillimhe
Luacháilte ag € 123,000 in 2013, Luach measta reatha € 240,000
Méadú ar luach thart ar. 95%
Dliteanas - € 225 Taisí i mBanda 2
E. Teach i mBaile Átha Cliath
Luacháilte ag € 250,000 in 2013, Luach measta reatha € 475,000
Méadú ar luach thart ar. 90%
Dliteanas - Méadú ó € 405 go € 495 Banda 4 go Banda 5
F. Teach i gcontae na Teorann
Luacháilte ag € 65,000 in 2013, Luach measta reatha € 140,000
Méadú ar luach thart ar. 115%
Dliteanas - Taisí € 90 i mBanda 1
G. Maoin ar Luach Níos Airde Baile Átha Cliath
Luacháilte ag €1.105m in 2013, Luach measta reatha €1.6m
Méadú ar luach thart ar. 45%
Dliteanas - méadú ó € 2,063 go € 2,502 (Bog ó Bhanda 20 go Banda 18)