Ó An Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
D’fhógair an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Charlie McConalogue TD, inniu go bhfuil ranníocaíocht státchiste €2.30bn aontaithe ag an Rialtas do Phlean Straitéiseach CBT 2023-2027. Tugann sé seo an maoiniú iomlán don phlean go €9.8bn.
Ag labhairt dó ar fhógra faoin maoiniú ar maidin, dúirt an Taoiseach Micheal Martin TD:
“Léiríonn an infheistíocht €2.3 billiún de mhaoiniú náisiúnta i mbearta Forbartha Tuaithe sa tréimhse 2023-2027 tiomantas leanúnach an Rialtais d’fheirmeoirí, do cheantair thuaithe agus do gheilleagar na tuaithe. Taispeánann sé freisin mo dhiongbháilteacht féin agus an Rialtais seo, gealltanais a rinneadh sa Chlár Rialtais a leanúint, mar shampla maidir le maoiniú cánach carbóin a leithdháileadh ar bheart talmhaíochta agus comhshaoil aeráide chun spreagadh a thabhairt d'fheirmeoirí saothrú i bealach níos glaise agus níos inbhuanaithe, agus maidir le limistéar feirmeoireachta orgánaí na hÉireann a ailíniú le meán reatha an AE. Is vóta muiníne ollmhór í i gcumas na hearnála freastal ar na dúshláin mhóra atá rompu, agus todhchaí atá inbhuanaithe go heacnamaíoch, go sóisialta agus ó thaobh an chomhshaoil de a chinntiú, do theaghlaigh feirmeoireachta agus don tsochaí níos leithne."
Ag trácht dó ar fhógairt an mhaoinithe, dúirt an tAire McConalogue:
“Is tiomantas dáiríre é an fógra inniu dár dteaghlaigh feirme. Tacóidh sé lenár bhfeirmeoirí bia den scoth a bhfuil cáil dhomhanda air a tháirgeadh agus a chabhróidh leo tionchar dáiríre a imirt ar ár n-uaillmhianta aeráide a chomhlíonadh.
Tá ioncam feirme agus inbhuanaitheacht chomhshaoil i gcroílár gach a gcreidim ann agus tá a fhios agam go n-aithneoidh feirmeoirí an raon tacaíochtaí atá á gcur i bhfeidhm."
“Tá an-áthas orm maoiniú náisiúnta €2.30bn a fhógairt d’idirghabhálacha forbartha tuaithe faoi Phlean Straitéiseach CBT. Nuair a dhéantar é a chomhcheangal le maoiniú an AE, forálfaidh sé do phacáiste forbartha tuaithe ar fiú thart ar €3.86bn é. Cuirfidh an maoiniú seo feirmeoirí i riocht an-láidir chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin aeráide agus chomhshaoil agus tacóidh sé freisin le hinmharthanacht eacnamaíoch earnáil na talmhaíochta agus pobail tuaithe, agus earraí poiblí suntasacha á seachadadh acu."
Dúirt an tAire:
“Is cloch mhíle thábhachtach i bhforbairt an phlean é comhaontú ar an ngné cómhaoinithe don chomhpháirt Forbartha Tuaithe de Phlean Straitéiseach CBT. Tá sé ar intinn agam dul i gcomhairle tuilleadh le páirtithe leasmhara, lena n-áirítear trí Choiste Comhairleach an CBT amárach, maidir leis na leithdháiltí táscacha do na bearta aonair a éascaíonn an maoiniú seo anois, agus a bhfuil tuilleadh sonraí á gcur ar fáil agam ina leith inniu freisin."
Ghabh an tAire buíochas lena chomhghleacaithe Rialtais as a dtacaíocht agus a dtiomantas a chomhlíonadh maidir le maoiniú cánach carbóin a leithdháileadh ar an talmhaíocht. Dúirt sé:
“Comhlíonfaidh an Rialtas a thiomantas €1.5 billiún a sholáthar i dteannta le maoiniú CBT thar an tréimhse deich mbliana go dtí 2030. Cuimsíonn an leithdháileadh maoinithe a fógraíodh inniu €723m de mhaoiniú cánach carbóin, ar céad chéim shuntasach í, agus a léiríonn nádúr incriminteach ioncaim cánach carbóin sa tréimhse go 2030. Tá sé ar intinn agam an maoiniú seo a leithdháileadh chun tacú le cleachtais feirmeoireachta inbhuanaithe trí Bheart Aeráide Agra-Chomhshaoil suaitheanta, mar a gealladh i gClár an Rialtais."
Dúirt an tAire:
“is méadú suntasach é an maoiniú seo ar an gclár forbartha tuaithe atá ann. Nuair a dhéanann tú comparáid idir an clár seacht mbliana deireanach 2014-2020 agus na seacht mbliana amach romhainn 2021-2027, tá an maoiniú beagnach €1.2bn, nó beagnach 30%, níos airde. Fiú gan an ghné maoinithe cánach carbóin a áireamh, tá méadú €500m i gceist.”
Maidir le cómhaoiniú, thug an tAire dá aire gur mhéadaigh an státchiste an céatadán ranníocaíocht thar an tréimhse ó 47% sa RDP reatha go 50% sa CSP agus d’ardaigh an ranníocaíocht go 60% nuair a chuirtear an maoiniú cánach carbóin san áireamh.
Maidir le heilimintí Cholún I, chuir an tAire a smaointeoireacht reatha in iúl
“Tá fonn orm níos mó soiléireachta a sholáthar ar an bpacáiste iomlán agus dá bhrí sin táim ag moladh go gcuirfear 25% den mhaoiniú i leataobh d’éicea-scéimeanna, 10% do CRISS leis an maoiniú athdháileadh ar an gcéad 30ha de gach feirm. Molaim leanúint le teacht le chéile inmheánach ar bhonn incriminteach thar an tréimhse, ionas go sroichfidh gach teidlíocht íosleibhéal 85% den luach teidlíochta náisiúnta faoi 2026. Tá sé beartaithe agam uasteorannú a chur ar íocaíochtaí díreacha ag €66,000 trí úsáid a bhaint as an tsolúbthacht sa rialachán nuair is féidir íocaíochtaí idir €60,000 agus €100,000 a laghdú 85% rud a chuireann an uasteorainn ag €66,000. Maidir le feirmeoirí óga tá rún agam 3% de luach bhuiséad Cholún 1 a leithdháileadh ar idirghabhálacha d’Fheirmeoirí Óga ar bhonn bliantúil. Chun aghaidh a thabhairt ar an easnamh i bpróitéin, molaim €35m a leithdháileadh ar an scéim cúnaimh próitéine thar an tréimhse.
Dúirt an tAire Stáit, an Seanadóir Pippa Hackett:
“Ba mhaith liom comhghairdeas a dhéanamh leis an Aire McConalogue as an maoiniú seo a dhaingniú, rud a chiallaíonn gur féidir tacaíocht a thabhairt d’fheirmeoirí agus iad ag cur lena n-uaillmhian comhshaoil agus lena bhfeirm ar bhealach a chosnaíonn bithéagsúlacht agus aeráid chomh maith le tacú lena bhfiontair agus lena dtalamh.
Le 5 bliana anuas nó mar sin, tugadh aitheantas agus moladh idirnáisiúnta dár bhfeirmeoirí as an mbealach a sholáthar siad torthaí trí EIPanna mar Thionscadail Bhoirne, Bride agus Phréachán na gCearc. Tríd an AECM, tógfaidh an plean Straitéiseach Uasteorann seo ar an tsamhail sin agus ar an saineolas sin, agus soláthraíonn sé an tacaíocht is gá freisin chun ár spriocanna méadaithe feirmeoireachta orgánaí a bhaint amach."
Dúirt an tAire Stáit Martin Heydon TD:
“Tá leibhéal láidir maoinithe faighte againn don chlár forbartha tuaithe chun tacú le feirmeoirí gníomhacha ar fud na tíre. Ligfidh sé seo dúinn sraith scéimeanna a thairiscint chun tacú leis na feirmeoirí sin, lena n-ioncam, agus lena chinntiú go bhfanfaidh siad mar bhunchloch dá bpobail.
Tá leithdháiltí ar leith ann dár bhfeirmeoirí mairteola leochaileacha, feirmeoirí caorach agus feirmeoirí curaíochta. Tá tiomantas ann freisin tacú le feirmeoirí infheistiú ina bhfeirmeacha trí scéim infheistíochta ar an bhfeirm atá maoinithe go maith. Agus beidh deis ag gach fheirm dul isteach i scéim agra-chomhshaoil dea-mhaoinithe."
Nóta don Eagarthóir
Den chéad uair tabharfar tacaíochtaí Comhbheartais Talmhaíochta (CBT) le chéile faoi Phlean Straitéiseach CBT amháin agus ionchorprófar an tacaíocht d’íocaíochtaí díreacha agus idirghabhálacha earnála (Colún 1) agus forbairt tuaithe (Colún 2) in aon phlean straitéiseach amháin. Tá Plean Straitéiseach CBT (CSP) struchtúrtha maidir le trí chuspóir ghinearálta a bhaint amach, mar atá leagtha amach i reachtaíocht an AE, eadhon:
(i) earnáil talmhaíochta cliste, iomaíoch, athléimneach agus éagsúlaithe a chothú d'fhonn slándáil bia fadtéarmach a chinntiú;
(ii) tacú le cosaint an chomhshaoil agus é a neartú, lena n-áirítear bithéagsúlacht, agus gníomhaíocht aeráide, agus rannchuidiú le cuspóirí an Aontais a bhaineann leis an gcomhshaol agus leis an aeráid a bhaint amach, lena n-áirítear a ghealltanais faoi Chomhaontú Pháras;
(iii) creatlach socheacnamaíoch na gceantar tuaithe a neartú.
Tá ullmhúchán dhréachtphlean Straitéiseach CBT na hÉireann (CSP) 2023-2027 ar siúl le tamall anuas. Tá roinnt céimeanna i gceist le forbairt an phlean, lena n-áirítear anailís SWOT, measúnú riachtanas, dearadh idirghabhála, leithdháiltí airgeadais, socrú spriocanna (lena n-áirítear monatóireacht) agus córais rialachais. Beidh an dréacht CSP faoi réir meastóireachta ex-ante, Measúnú Straitéiseach Comhshaoil agus Measúnú Cuí, a bhfuil gach ceann díobh ar siúl faoi láthair.
Cloch mhíle thábhachtach i bhforbairt an phlean is ea an comhaontú maidir le cómhaoiniú náisiúnta mar soláthraíonn sé na leithdháiltí airgeadais chun na cuspóirí seo a bhaint amach. Leagtar amach sa phlean raon idirghabhálacha faoin dá cholún. Tá roinnt eilimintí éigeantach agus tá níos mó solúbthachta ann do dhaoine eile. Forbraíodh liosta beartaithe na n-idirghabhálacha tar éis tréimhse fhairsing comhairliúcháin a rinne an tAire le dhá bhliain anuas lena n-áirítear teagmháil le Coiste Comhairleach Náisiúnta Páirtithe Leasmhara CAP, agus le déanaí comhairliúchán poiblí mionsonraithe a mheall níos mó ná 1,000 aighneacht, agus sraith leanúnach cruinnithe marglainne le cúpla seachtain anuas.
Leithdháileadh airgeadais
Rinne comhaontú buiséid an AE foráil do mhaoiniú iomlán CBT d’Éirinn de €7.5 billiún thar an tréimhse 5 bliana ó 2023 go 2027. Tá an maoiniú roinnte idir Colún 1 (Íocaíochtaí Díreacha agus Idirghabhálacha Earnála - €5.9 billiún) agus Colún II (Forbairt Tuaithe - €1.56billiún).
Aontaíodh an leithdháileadh don státchiste náisiúnta chun an ghné Forbartha Tuaithe den CSP de € 2.3bn a chómhaoiniú. Tabharfaidh sé seo an maoiniú iomlán don CSP go €9.8bn agus go €3.86bn maidir leis an gcomhpháirt Forbartha Tuaithe den phlean. I measc bhearta Cholún II tá idirghabhálacha LEADER atá le seachadadh ag an Roinn Forbartha Tuaithe agus Pobail.
Déanfar an maoiniú a chéimniú thar an tréimhse 2023-2027 de réir na gceanglas maidir le dearadh idirghabhála agus an próiseas buiséadach náisiúnta bliantúil.
Tá roinnt riachtanas ar leith i Rialachán Phlean Straitéiseach CBT do gach Ballstát den AE maidir le hathdháileadh íocaíochtaí díreacha chun a chinntiú go ndéantar íocaíochtaí a threorú chuig sealúchais níos lú agus chun luachanna na teidlíochta a chothromú. Déantar forálacha freisin chun tacaíochtaí díreacha a thabhairt do na feirmeoirí óga agus chun aghaidh a thabhairt ar an easnamh próitéine. Moltar na rudaí seo a leanas:
- Leithdháileadh 3% ar a laghad de luach bhuiséad Cholún 1 ar idirghabhálacha d’Fheirmeoirí Óga gach bliain sa scéim Colún 1 (thart ar €35 milliún in aghaidh na bliana);
- 10% de luach bhuiséad Cholún 1 a athdháileadh ar an Tacaíocht Ioncaim Athdháilte Comhlántach don Inbhuanaitheacht (CRISS), idirghabháil “luchtú tosaigh” a théann chun leasa feirmeoirí níos lú ar bhonn níos leithne ná feirmeoirí níos mó (thart ar €118 milliún in aghaidh na bliana) bunaithe ar an an chéad 30ha;
- Leanúint le teacht le chéile inmheánach ionas go sroichfidh gach teidlíocht íosleibhéal 85% de luach na teidlíochta náisiúnta faoi 2026;
- Uasteorannú íocaíochtaí díreacha ag €100,000 a chur i bhfeidhm agus íocaíochtaí os cionn €60,000 a laghdú 85%, agus mar thoradh air sin beidh uasteorainn éifeachtach €66,000.
Ag teacht le riachtanais agus éilimh shochaíocha atá ag teacht chun cinn, beidh béim an-láidir ag Plean Straitéiseach CBT na hÉireann ar leibhéal níos airde uaillmhian aeráide agus comhshaoil a bhaint amach.
Beidh bearta ann a chabhróidh le feabhsuithe suntasacha a bhaint amach i réimsí na bithéagsúlachta agus cháilíocht an uisce, chomh maith le rannchuidiú le spriocanna aeráide agus comhshaoil náisiúnta agus AE, lena n-áirítear trí sheicheamh méadaithe agus baint carbóin. Maidir leis seo, tá DAFM ag obair i ndlúthchomhar le ranna agus gníomhaireachtaí rialtais eile, agus le gníomhaithe seachtracha, chun cuspóirí aeráide agus comhshaoil a bhaint amach tríd an CSP.
Go sonrach, beidh “Ailtireacht Ghlas” nua i bPlean Straitéiseach CBT na hÉireann chun an uaillmhian comhshaoil seo a bhaint amach, a mbeidh 3 phríomhghné ann:
- bainfear leibhéal bunlíne uaillmhian aeráide amach sa Choinníollacht do gach feirmeoir a fhaigheann íocaíochtaí díreacha faoin CBT;
- caithfidh gnéithe neamhtháirgiúla a bheith ionann le 4% den limistéar
- Éicea-Scéim nua a bheidh oscailte do gach feirmeoir gníomhach agus a mbeidh leithdháileadh airgeadais de 25% de chlúdach na nÍocaíochtaí Díreacha air (thart ar €297 milliún in aghaidh na bliana);
- Idirghabhálacha uaillmhianacha Cholún II atá dírithe ar an gcomhshaol a thabharfaidh feabhas suntasach fadtéarmach ar an gcomhshaol trí rannpháirtíocht ag líon suntasach feirmeoirí, agus gach rannpháirtí ag cur go láidir leis an uaillmhian náisiúnta ar a bhfeirm, ag glacadh leis an bhfoghlaim ó na tionscadail EIP faoi stiúir áitiúil.
Leithdháileadh Táscach in aghaidh na hidirghabhála
CAP Strategic Plan funding - Indicative allocation per intervention-IRISH
CAP Strategic Plan funding - Indicative allocation per intervention-IRISH
CRÍOCH