Fógraíonn an tAire O'Brien foilsiú thuarascáil eatramhach an Tascfhórsa Náisiúnta um Inacmhainneacht Fuinnimh

D’fhógair an tAire Aeráide, Fuinnimh agus Comhshaoil Darragh O'Brien inniu foilsiú Thuarascáil Eatramhach an Tascfhórsa Náisiúnta um Inacmhainneacht Fuinnimh (TNIF).

Bunaíodh an Tascfhórsa i Meitheamh 2025, lena dtugtar le chéile ionadaithe ó gach réimse den rialtas agus príomhpháirtithe leasmhara na hearnála fuinnimh, chun bearta a aithint agus a chur i bhfeidhm le hinacmhainneacht fuinnimh a fheabhsú do theaghlaigh agus do ghnólachtaí. Leagtar amach sa tuarascáil seo an anailís is déanaí ar threochtaí i bpraghsanna fuinnimh, na tacaíochtaí atá ar fáil do theaghlaigh agus do ghnólachtaí faoi láthair, agus roghanna beartais chun tacú le teaghlaigh sa ghearrthéarma. Forbraíodh í le linn phróiseas Bhuiséad 2026 agus leagadh amach inti roghanna ar cheisteanna chun eolas a thabhairt d’idirbheartaíocht an Bhuiséid. Is í an tuarascáil an chéad chuid de chlár oibre an TNIF; oibreoidh an tascfhórsa as seo amach chun Plean Gníomhaíochta um Inacmhainneacht Fuinnimh cuimsitheach a fhorbairt, le foilsiú in 2026, ina leagtar amach leasuithe chun inacmhainneacht fuinnimh a fheabhsú sna blianta amach romhainn chun cabhrú le haistriú fuinnimh atá cothrom, sábháilte agus inacmhainne a chinntiú.

Tagann foilsiú na tuarascála eatramhaí seo i ndiaidh Bhuiséad 2026, rud a chuireann le tiomantas an Rialtais chun na daoine is mó atá i mbaol tearcrochtana fuinnimh a chosaint, fad a bhogtar ó idirghabhálacha gearrthéarmacha uilíocha i dtreo bearta atá níos spriocdhírithe agus níos buaine. Áirítear aguisín gearr sa tuarascáil, ina leagtar amach bearta a fógraíodh sa Bhuiséad chun tacú le teaghlaigh agus le gnólachtaí chun a gcostais fuinnimh a íoc.

Agus é ag labhairt faoin tuarascáil eatramhach, dúirt an tAire O'Brien:

Chun breathnú ar an Tuarascáil Eatramhach, téigh chuig leathanach gréasáin an Tascfhórsa Náisiúnta um Inacmhainneacht Fuinnimh.

CRÍOCH

Bearta Cánachais

• Tá síneadh curtha leis an ráta laghdaithe CBL 9% ar leictreachas agus ar ghás go dtí an 31 Nollaig 2030, chun cabhrú le costais fuinnimh teaghlaigh a laghdú oiread agus €100 in aghaidh na bliana
• Tá an neamhaird cánach ioncaim €400 i leith brabús áirithe a eascraíonn as micrighiniúint leictreachais á síneadh ar feadh 3 bliana eile go dtí an 31 Nollaig 2028. Baineann an faoiseamh le duine cáilithe a ghineann fuinneamh ó fhoinsí fuinnimh in-athnuaite, inbhuanaithe nó malartacha dá dtomhaltas féin, agus a dhíolann an barrachas leis an eangach.
• Tá síneadh curtha leis an scéim Liúntais Chaipitiúil Luathaithe (LCL) le haghaidh trealamh atá tíosach ar fhuinneamh go dtí an 31 Nollaig 2030, lena spreagtar infheistíocht i dteicneolaíocht astaíochtaí ísle i measc gnólachtaí

Bearta Cosanta Sóisialta

• Méadófar íocaíocht sheachtainiúil an Liúntais Bhreosla faoi €5 (ó €33 go €38 in aghaidh na seachtaine) ó mhí Eanáir 2026. Cuirfear €140 breise ar fáil leis sin le linn shéasúr bliantúil an Liúntais Bhreosla.
• Leathnaíodh an incháilitheacht don Liúntas Breosla sa chaoi is go mbeidh teaghlaigh a fhaigheann an Íocaíocht do Theaghlaigh i bhFostaíocht incháilithe; íocfar an íocaíocht sin i mí an Mhárta 2026 agus déanfar í a shiardhátú go mí Eanáir 2026
• Chun a chinntiú nach gcaillfidh aon fhaighteoirí os cionn 66 bliain d’aois teideal na hÍocaíochta Liúntais Breosla dá gcuid mar gheall ar an méadú fógartha ar íocaíochtaí tábhachtacha leasa shóisialaigh, tá an acmhainn incheadaithe á méadú. Ó mhí Eanáir 2026 ar aghaidh, féadfaidh duine singil os cionn 66 bliain d’aois €534 in aghaidh na seachtaine a bheith acu agus féadfaidh lánúin €1,068 in aghaidh na seachtaine a bheith acu.
• I gcás daoine faoi bhun 66 bliain d’aois, ciallaíonn sé sin go bhfuil an teorainn acmhainne nasctha le ráta an Phinsin Stáit Ranníocaigh móide €200 agus, dá bhrí sin, méadaíonn sí go huathoibríoch má bhíonn méadú ar ráta an Phinsin Stáit Ranníocaigh
• Coinneoidh daoine a aistríonn ón Liúntas Míchumais nó ó Phinsean na nDall chun dul i mbun oibre ó mhí Mheán Fómhair 2026 a Liúntas Breosla ar feadh 5 bliana
• Tá na bearta sin mar chuid de leithdháileadh €28.9 billiún le haghaidh leasa shóisialaigh in 2026, lena n-áirítear breis agus €1.15 billiún de bhearta nua spriocdhírithe chun cúnamh a thabhairt do theaghlaigh

Éifeachtúlacht fuinnimh, iarfheistiú agus uasghráduithe tí

• Tá cistiú is mó riamh de €558 milliún leithdháilte ar scéimeanna uasghrádaithe fuinnimh cónaithe agus pobail Údarás Fuinnimh Inmharthana na hÉireann (SEAI) (lena n-áirítear an scéim um Ghrianfhuinneamh Fótavoltach). Is ionann é sin agus méadú €89 milliún ar leithdháileadh Bhuiséad 2025 chun tacú le cur i gcrích an Phlean Náisiúnta um Athchóiriú. Is féidir le bearta aonair amhail insliú cuasbhalla, balla sheachtraigh nó áiléir na costais téimh teaghlaigh a laghdú idir €150 agus €230 in aghaidh na bliana. Tugtar le fios ó fhigiúirí a cuireadh ar fáil go bhféadfadh teaghlach idir €750 agus €1,120 a shábháil in aghaidh na bliana trí phacáiste cuimsitheach beart a shuiteáil.
• Táthar ag súil go gcuirfear cistiú breise leis an gcistiú sin, amhail leithdháileadh ó Chiste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (ERDF), lena bhforálfar do mhéadú sa leithdháileadh don Scéim um Thithe Níos Teo in 2026 (agus don leithdháileadh buiséid foriomlán le haghaidh 2026)
• Cuirtear tacaíocht leanúnach ar fáil don Scéim Iasachta Uasghrádaithe Fuinnimh Tí lena soláthraítear iasachtaí aisfheistithe ar chostas íseal ag a bhfuil rátaí úis ó 3% acu
• Le Buiséad 2026, leanfar d’infheistíocht in aisfheistithe foirgneamh san earnáil phoiblí a dhéanamh – thar roinnt Ranna Rialtais. Mar chuid den chéad chéim de mhaoiniú an Chiste Bonneagair, Aeráide agus Dúlra (CBAD), tá sé beartaithe €21 milliún a leithdháileadh ar athfheistiú san earnáil phoiblí le haghaidh 2026.

Infheistíocht i líonra, amach ón gcósta, agus san Aistriú Cóir

• Mar chuid de chéad chéim chistiú an Chiste um Bonneagar, Aeráid agus an Dúlra (ICNF), tá sé beartaithe go gcuirfear cistiú ar fáil chun rioscaí a laghdú maidir le forbairt in-athnuaite amach ón gcósta (suirbhéireacht láithreán amach ón gcósta) agus maidir le bearta eile, agus an fhorbairt agus na bearta eile sin a luathú, chun níos mó úsáide fuinnimh in-athnuaite a chumasú; tá leithdháileadh tosaigh €8 milliún beartaithe do shuirbhéireacht láithreán amach ón gcósta
• €82 milliún i gcistiú, faoi Chiste Aistrithe Cóir an AE de chuid na hÉireann, do thionscadail cheadaithe do mhór-réigiún an Láir Tíre, mar chuid de thiomantas foriomlán €169 milliún le haghaidh an Chláir níos leithne
• Sa Bhuiséad tagraítear freisin d’infheistíocht shuntasach €3.5 billiún i mbonneagar na heangaí náisiúnta thar 2026-2030 mar chuid den Phlean Forbartha Náisiúnta nuashonraithe