Cuireann na hAirí O'Brien agus Dooley reachtaíocht chun cinn chun Muir Éireann a chosaint agus pleanáil mhuirí a shimpliú

Ceadaíonn an rialtas ullmhú Scéim Ghinearálta do reachtaíocht Pleanála Limistéar Muirí

Cheadaigh an rialtas inniu ullmhú Scéim Ghinearálta don Bhille um Phleanáil Limistéar Muirí (Limistéir Mhuirí faoi Chosaint) (Leasú) a leasóidh An tAcht um Pleanáil Limistéir Mhuirí 2021. Cuirfidh an Bille bunús reachtach ar fáil chun limistéir mhuirí faoi chosaint (LMCanna) in uiscí na hÉireann a ainmniú agus a bhainistiú go héifeachtach. Forálfaidh sé freisin do roinnt leasuithe eile ar an Acht um Phleanáil Limistéar Muirí 2021, a sainaithníodh trí chur i bhfeidhm praiticiúil an Achta go dtí seo. Tacóidh sé seo tuilleadh leis an gcóras rialála agus cinnteoidh sé go ndéanfar pleanáil mhuirí in Éirinn a shruthlíniú, go héifeachtach agus go héifeachtúil.

Tugadh faomhadh i bprionsabal freisin chun feidhm toilithe na Gníomhaireachta um Chaomhnú Comhshaoil faoin Acht um Dhumpáil ar Farraige 1996 a aistriú chuig an Údarás Rialála Limistéar Muirí (ÚRLM). Áireofar forálacha maidir leis an bhfeidhm seo a aistriú i Scéim Ghinearálta an Bhille um Pleanáil Limistéir Mhuirí (Limistéir Mhuirí faoi Chosaint) (Leasú).

Bogann an cur chuige athbhreithnithe seo ar shiúl ó thríú córas ainmniúcháin spásúla a chruthú in uiscí na hÉireann a moladh roimhe seo agus, ina ionad sin, ailínítear an próiseas ainmniúcháin limistéar muirí faoi chosaint leis an gcóras rialála reatha maidir le pleanáil spásúil mhuirí. I ndáil leis seo, leasóidh an Bille um Phleanáil Limistéar Muirí (Limistéir Mhuirí faoi Chosaint) (Leasú) an tAcht um Phleanáil Limistéar Muirí 2021 chun go bhféadfar LMCanna a ainmniú agus a bhainistiú go héifeachtach trí úsáid a bhaint as uirlis phleanála spásúlachta reatha an Achta, ar a dtugtar Pleananna Limistéir Mhuirí Ainmnithe (PLMAnna). Cuirfidh an cur chuige seo na príomhghnéithe ar fáil a bheidh mar bhonn agus taca ag cosaint éifeachtach mhuirí.

Ag labhairt dó faoin mBille um Phleanáil Limistéar Muirí (Limistéir Mhuirí faoi Chosaint) (Leasú), dúirt an tAire O'Brien:

Dúirt an tAire Stáit Timmy Dooley:

Leanfaidh an cur chuige seo ag tacú le cuspóirí na Creat-Treoir um Straitéis na Mara (CTSM) agus an Chreat Náisiúnta Pleanála Muirí a bhaint amach, agus áireofar leis próiseas rannpháirtíochta poiblí domhain. Tógfaidh sé seo ar rannpháirtíocht na bpáirtithe leasmhara agus an phobail go dtí seo faoi phróiseas PLMA na hÉireann, agus an próiseas LMC, agus comhlánóidh sé sin iad.

Tabharfar Scéim Ghinearálta iomlán don Bhille um Phleanáil Limistéar Muirí (Limistéir Mhuirí faoi Chosaint) (Leasú) faoi bhráid an rialtais, agus féachfar a gceadú ansin chun Bille a dhréachtú ar an mbonn sin lena fhoilsiú agus lena chur faoi bhráid an Oireachtais.

CRÍOCH

Ar an 1 Lúnasa 2025, aistríodh an fhreagracht as feidhmeanna timpeallachta muirí, lena n-áirítear limistéir mhuirí faoi chosaint, chuig an Roinn Aeráide, Fuinnimh agus Comhshaoil (RAFC). Mar chuid de seo rinneadh athbhreithniú ar roghanna chun bonn reachtach a sheachadadh d’ainmniúchán LMC i limistéar muirí na hÉireann, d’fhonn líonra uaillmhianach agus comhleanúnach, ionadaíoch de LMCnna éifeachtacha a chruthú sa tréimhse ama is giorra is féidir, agus ag an am céanna tacú le rialachas muirí comhleanúnach.

Thángthas ar an gconclúid gurbh fhearr reachtaíocht mhuirí a chomhdhlúthú a oiread agus is féidir agus gan nósanna imeachta comhchosúla a dhúbailt nó a atáirgeadh in Acht um Limistéir Mhuirí faoi Chosaint ar leithligh. Is cur chuige níos éasca agus níos dírí é an cur chuige seo trí úsáid a bhaint as nósanna imeachta atá ann cheana féin a leagtar amach faoin Acht um Phleanáil Limistéar Muirí 2021 (Acht PLM).

An tAcht um Pleanáil Limistéir Mhuirí 2021 (Acht PLM)

Déileálann an tAcht PLM le ceadúnais le haghaidh gníomhaíochtaí sa limistéar muirí, chomh maith le Toilithe Limistéir Mhuirí (TLManna) le haghaidh forbartha. Ina theannta sin, cruthaíonn sé struchtúr le haghaidh réamhphleanála sa limistéar muirí, lena n-áirítear bunú PLMAnna, ar réamhphleananna iad a shainaithníonn réimsí tosaíochta chun críocha nó úsáidí sonracha, bunaithe ar mheasúnú cuimsitheach comhshaoil agus ar chur chuige bunaithe ar éiceachórais. Is féidir le PLMAnna a bheith earnálach nó geografach.

Is féidir le LMCanna a bheith oiriúnach go maith le struchtúir PLMA agus cuireann a gcuimsiú san Acht PLM le cúrsaí comhshaoil i reachtaíocht phleanála, ag béim ar an idirnasc idir pleanáil agus an chomhshaoil ina dtarlaíonn gníomhaíocht dhaonna. Comhtháthaíonn sé seo an cur chuige bainistíochta atá bunaithe ar an éiceachóras, rud atá mar bhonn le cur i bhfeidhm na Creat-Treoir Straitéis na Mara agus pleanáil spásúil mhuirí san AE.

Déanann an próiseas PLMA foráil do rannpháirtíocht phoiblí fhairsing agus maoirseacht chuí, agus leagtar gach PLMA Aireachta faoi bhráid Thithe an Oireachtais. Baineann PLMAnna úsáid as na sonraí muirí is fearr atá ar fáil, agus béim ar chosaint an chomhshaoil. Cosúil leis na LMCanna, tá foráil ann maidir le PLMAnna a leasú agus a chúlghairm laistigh den Acht atá ann cheana. I measc na bhforálacha eile san Acht PLM (maidir le ceadúnais agus TLManna) tá forfheidhmiú, bainistíocht, cionta agus pionóis.

LMCanna Féideartha a Aithint

Chun cabhrú le LMCanna amach anseo a chur ar an eolas a luaithe a bheidh an reachtaíocht i bhfeidhm, rinne an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta dhá anailís íogaireachta éiceolaíochta sular aistríodh feidhm Chomhshaoil na mara chuig RAFC. Tionóladh Sainghrúpa Comhairleach LMC neamhspleách chun críche gach anailíse.

Ba iad aidhmeanna na staidéar seo ar Mhuir iarthar na hÉireann agus ar an Muir Cheilteach ná limistéir oiriúnacha fhéideartha a aithint do LMCanna ionchasacha sna codanna seo de limistéar muirí na hÉireann, chomh maith le modhanna, cur chuige agus caighdeáin a fhorbairt chun limistéir oiriúnacha den sórt sin a aithint.

Críochnaíodh agus foilsíodh anailís íogaireachta Mhuir Éireann ar an 19 Meitheamh 2023 agus críochnaíodh agus foilsíodh anailís na Mara Ceiltí ar an 27 Meitheamh 2024. Tacaíonn na hanailísí seo le próisis phleanála eile amhail ainmniú ORE trí leibhéal muiníne a sholáthar trí na limistéir sin sa limistéar muirí ina bhféadfaí LMCanna a mholadh lena n-ainmniú agus na limistéir sin nach dócha go molfaí LMCanna lena n-ainmniú a chur in iúl.

Tionscadal LIFE LMC

Sula mbeidh reachtaíocht i bhfeidhm, fuarthas maoiniú €15 milliún ó chlár LIFE an AE chun cabhrú le líonra LMCanna na hÉireann a fhorbairt idir seo agus 2033 ar a laghad. Cuirfidh an Stát €10 milliún breise i maoiniú meaitseála leis an tionscadal LIFE LMC Éireann seo, rud a dhéanfaidh ciste tionscadail iomlán de € 25 milliún thar an tréimhse 2024-2033. Cinnteoidh tionscadal LIFE LMC agus próiseas LMC níos leithne fós go ndéanfar Limistéir faoi Chosaint Mhuirí a chomhdhearadh, a fhorbairt agus a rolladh amach chomh maith le bainistiú éifeachtach bunaithe ar éiceachórais.

Cúlra - LMCanna

Creat-Treoir Straitéis na Mara

Féachann Éire le limistéar muirí atá glan, sláintiúil, táirgiúil, éagsúil ó thaobh na bitheolaíochta de agus a úsáidtear go hinbhuanaithe a bheith aici, agus codanna ábhartha de Sprioc Forbartha Inbhuanaithe 14 na Náisiún Aontaithe a chur i bhfeidhm chun "na haigéin, na farraigí agus na hacmhainní muirí a chaomhnú agus a úsáid go hinbhuanaithe ar mhaithe le forbairt inbhuanaithe".

Is cuid lárnach den obair sa réimse seo cur chun feidhme náisiúnta Chreat-Treoir Straitéis Mhuirí an AE (CTNM), lena n-áirítear bearta chun aghaidh a thabhairt ar bhrúnna ar bhithéagsúlacht, cailliúint gnáthóige agus truailliú, lena n-áirítear ó bhruscar mara agus torann.

Ceanglaítear leis an CTNM in Airteagal 13.4 an méid seo a leanas: "Áireofar i gcláir na mbeart a bhunófar de bhun an Airteagail seo bearta cosanta spásúlachta, a rannchuideoidh le líonraí comhleanúnacha agus ionadaíocha de limistéir mhuirí faoi chosaint..."

Sprioc 30%

Tá Éire tiomanta do chlúdach 30% ar a laghad a bhaint amach ar an limistéar muirí trí líonra LMCanna atá comhleanúnach ó thaobh na héiceolaíochta de faoi 2030.

Tagann an sprioc clúdaigh LMC 30% ó seo agus tá sé spreagtha ag trí fhoinse comhthreomhara:

1. Straitéis Bithéagsúlachta an AEdo 2030 (30% d’uiscí an AE faoi chosaint LMC
2. Coinbhinsiún Réigiúnach na Mara OSPAR chun Comhshaol an Atlantaigh Thoir Thuaidh a Chosaint Sprioc straitéiseach 30% de limistéar muirí OSPAR atá faoi chosaint faoi 2030
3. Creat Bitheagsúlachta Domhanda CBD Kunming-Montreal na NA (COP 15, 2022) (clúdach domhanda 30%, bainte amach go comhchoiteann ag LMCnna)

Obair eile go dtí seo

I bhfómhar 2019, thionscain an rialtas próiseas a bhí dírithe ar líonra LMCanna na hÉireann a leathnú chun gealltanais náisiúnta agus idirnáisiúnta faoi cheangal ama a chomhlíonadh. Is féidir le LMCanna tacú le gníomhaíocht eacnamaíoch a bhaineann leis an bhfarraige; mar shampla, trí limistéir a bhfuil tábhacht ar leith ag baint leo d’éiceachórais mhuirí a chaomhnú agus a chinntiú go gcoimeádtar gníomhaíocht an duine ar leibhéal a chothóidh éagsúlacht bhitheolaíoch, táirgiúlacht nádúrtha, sláinte agus folláine an duine.

Ba é an chéad chéim ná Grúpa Comhairleach ildisciplíneach a thionól chun sainchomhairle neamhspleách agus moltaí a sholáthar maidir leis na próisis a theastaíonn agus na dúshláin a gcaithfear aghaidh a thabhairt orthu chun líonra LMC na hÉireann a leathnú. Mar chuid thábhachtach dá thaighde gníomhach agus dá phlé, bhailigh agus d’éascaigh an Grúpa Comhairleach comhroinnt eolais agus dearcthaí ar LMCanna ó níos mó ná 100 príomheagraíocht sochaíoch, pobail, gnó agus geallsealbhóirí earnála. Chuir an fhaisnéis a bhailigh an grúpa eolas ar fáil dá bhreithnithe, dá anailís agus dá thuarascáil deiridh, a foilsíodh i nGaeilge agus i mBéarla i mí Eanáir 2021.

Bhí céim chomhairliúcháin phoiblí dírithe ar an tuarascáil agus cuireadh tús leis an bpróiseas LMC i mí Feabhra 2021 agus cuireadh síneadh leis thar chúig mhí. Fuarthas breis agus 2,300 aighneacht aonair ó bhaill d’earnálacha eacnamaíocha, ón bpobal agus ó pháirtithe leasmhara eile. Bhí an t-aiseolas a fuarthas ansin ina ábhar d’Aighneachtaí Comhairliúcháin Phoiblí um Anailís agus Tuarascála Neamhspleách ar Limistéar Muirí faoi Chosaint (LMC). Tá torthaí agus conclúidí an staidéir seo i dtuarascáil mhionsonraithe, a foilsíodh i mí an Mhárta 2022.

Reachtaíocht LMC

Ar bhonn mholtaí thuarascáil 2021, tá reachtaíocht á forbairt ag an rialtas chun go mbeifear in ann LMCanna a aithint, a ainmniú agus a bhainistiú i gcomhréir le gealltanais náisiúnta agus idirnáisiúnta na hÉireann.

Ar an 13 Nollaig 2022, d’fhaomh an rialtas Scéim Ghinearálta an Bhille um Limistéir Mhuirí faoi Chosaint. Tugadh faoi obair shubstaintiúil maidir leis an reachtaíocht seo.

Cuimseoidh an cur chuige reachtach nua cuid mhór den obair atá déanta cheana féin go dtí seo ar an mBille LMC neamhspleách agus a chomhpháirteanna bunúsacha, lena n-áirítear:

• rannpháirtíocht fhairsing fhiúntach phoiblí agus pháirtithe leasmhara sa phróiseas LMC
• speiceas, gnáthóg agus seirbhísí éiceachórais atá i mbaol a shainaithint agus a éilíonn cosaint nó athbhunú - is tairbhe í seirbhís éiceachórais a dhíorthaítear ón gcomhshaol
• suíomhanna is fearr a shainaithint chun na gnéithe seo a chosaint
• bunaithe ar an bhfaisnéis sin, limistéir mhuirí faoi chosaint a ainmniú le cuspóirí caomhnaithe soiléire
• údaráis bhainistíochta a cheapadh do LMCanna
• ceanglas maidir le pleananna bainistíochta do LMCanna
• ceanglas ar chomhlachtaí a údaraíonn, a cheadúnaíonn nó a cheadaíonn do ghníomhaíocht in LMC aird a thabhairt ar a cuspóirí caomhnaithe, agus
• i gcás inar gá, gníomhaíochtaí díobhálacha in LMC a rialáil, mar aon le cionta gaolmhara agus pionóis ghaolmhara de réir mar is iomchuí