An Bille Craolacháin (Leasú)

An 8 Aibreán 2025, cheadaigh an Rialtas Scéim Ghinearálta athbhreithnithe an Bhille Craolacháin (Leasú) agus foilsíodh í ina dhiaidh sin. Cuireadh faoi bhráid Chomhchoiste an Oireachtais um Ealaíona, Meáin, Cumarsáid, Cultúr agus Spórt é le haghaidh grinnscrúdú réamhreachtaíochta an 14 Bealtaine 2025. Thóg sé ar an Scéim Ghinearálta a bhí ann roimhe seo, a foilsíodh an 8 Deireadh Fómhair 2024.

Leis an Scéim Ghinearálta feabhsófar an chuntasacht, an trédhearcacht agus luach ar airgead inár soláthraithe meán seirbhíse poiblí, RTÉ agus TG4, agus bunófar creat reachtúil nua chun tacú le soláthar ábhar seirbhíse poiblí ag an earnáil níos leithne, agus cosnóidh sí tomhaltóirí ábhar meán Éireannacha.

Sa Scéim Ghinearálta, cuirtear 12 cheann de na 50 moladh atá i dTuarascáil an Choimisiúin um Thodhchaí na Meán (FOMC) a foilsíodh i mí Iúil 2022 i bhfeidhm. Ghlac an Rialtas le 49 cinn de na moltaí i bprionsabal, agus ina dhiaidh sin d’fhoilsigh siad an Straitéis Chur Chun Feidhme agus an Plean Gníomhaíochta i mí Eanáir 2023. Cuireann an Scéim Ghinearálta bonn reachtaíochta ar fáil do Mholtaí 6 – 1 go 6 – 7 agus 8 – 5 maidir le Ciste Craoltóireachta atá ann cheana a thiontú ina Chiste Meán atá neodrach ó thaobh ardáin de; agus do Mholtaí 5 – 1, 5 – 3, 8 – 2, agus 8 – 3 a mhéid a bhaineann siad le córas níos éifeachtaí chun feidhmíocht agus maoiniú na meán seirbhíse poiblí a mheas.

Fuair an Scéim Ghinearálta tuilleadh eolais ó thuarascáil an Athbhreithnithe Neamhspleáigh ar Rialachas agus Cultúr RTÉ, ina ndearnadh 90 moladh, agus bhí 15 díobh sin infheidhme maidir leis an Roinn Cultúir, Cumarsáide agus Spóirt. An 7 Bealtaine 2024, ghlac an Rialtas, i bprionsabal, le gach ceann de mholtaí an athbhreithnithe agus ar an 25 Meitheamh 2024, foilsíodh Plean Cur Chun Feidhme EAC ina leagtar amach conas a chuirfeadh an Roinn na moltaí a díríodh chuici i bhfeidhm. Leis an Scéim Ghinearálta cuirtear Moltaí 6.31 agus 6.37 maidir le sannadh an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste mar iniúchóir RTÉ, agus Moltaí 4.1, 5.1, 5.15, agus 5.19 i bhfeidhm de réir mar a bhaineann siad leis an mBord, le Coistí an Bhoird agus le hArd-Stiúrthóirí RTÉ agus TG4.

Cuireann an Scéim Ghinearálta Airteagal 5 d’Acht Eorpach um Shaoirse na Meán (EMFA) ag an AE i bhfeidhm freisin, ina bhfuil bearta chun neamhspleáchas soláthraithe meán seirbhíse poiblí a chosaint. Cuirfear an chuid eile den Acht um Rialáil na Meán (EMFA) i bhfeidhm i ndlí na hÉireann tríd an Scéim Ghinearálta den Bhille um Rialáil na Meán, a foilsíodh an 2 Iúil 2025.

Seo a leanas príomhghnéithe an Bhille Craolacháin (Leasú):

• an tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste a cheapadh mar iniúchóir ar RTÉ;
• údarás, ról agus feidhmeanna Bhord RTÉ agus TG4 a neartú;
• athchóiriú a dhéanamh ar an gcóras chun feidhmíocht agus maoiniú RTÉ agus TG4 a mheasúnú;
• údarás níos mó a thabhairt do Choimisiún na Meán chun spriocanna a aithint, feidhmíocht a mheas, agus RTÉ agus TG4 a thabhairt chun cuntais as a bhfeidhmíocht;
• neamhspleáchas agus údarás Chomhairlí Lucht Féachana RTÉ agus TG4 a fheabhsú;
• podchraoltaí agus leathanaigh ghréasáin arna bhfoilsiú ag RTÉ agus TG4 a rialáil ar an mbealach céanna le hábhar craolta;
• a cheangal ar RTÉ agus TG4 liosta gan ainm de shochair fostaithe agus luach saothair conraitheoirí a fhoilsiú;
• a cheangal ar RTÉ 25% ar a laghad dá maoiniú poiblí a chaitheamh ar ábhar a choimisiúnaítear ón earnáil léiriúcháin neamhspleách;
• trédhearcacht níos fearr a sholáthar i dtuarascáil bhliantúil RTÉ ar chuntas léiriúcháin neamhspleácha, lena n-áirítear luach saothair;
• ceadú an Aire agus an Aire Airgeadais a cheangal chun tobhach léiriúcháin ábhair a thabhairt isteach ar sholáthraithe craolacháin agus ar sholáthraithe VOD (e.g. Netflix, Amazon Prime etc.).

Forálann an Scéim Ghinearálta réimse beart chun an bunús reachtach le haghaidh rialachas soláthraithe meán seirbhíse poiblí a athchóiriú chun cuntasacht, trédhearcacht agus luach ar airgead a fheabhsú agus a neamhspleáchas ón Rialtas a neartú ag an am céanna. Mar chuid de na hathchóirithe seo, ceapfar an tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste (ARC&C), a dhéanann iniúchadh ar TG4 cheana féin, mar iniúchóir ar RTÉ. Déanfaidh an ARC&C na gníomhaíochtaí seo a leanas maidir le RTÉ:

• iniúchadh bliantúil a dhéanamh ar chuntais RTÉ faoi alt 5 d’Acht an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste (Leasú), 1993;
• scrúdú luach ar airgead (VFM) a dhéanamh, i gcás inar dóigh leis an ARC&C gur iomchuí é, faoi alt 9 d’Acht an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste (Leasú), 1993;
• a ullmhú, faoi alt 11 d’Acht an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste (Leasú) 1993:
  • de bhun a iniúchta bliantúla, tuarascáil iniúchta agus na gcuntas bliantúil;
  • de bhun iniúchta bliantúil nó aon scrúdú VFM, aon tuarascáil speisialta a eascraíonn as sin.

Coinneoidh Bord RTÉ an t-údarás chun iniúchóir rialáilte ón earnáil phríobháideach a cheapadh, sa bhreis ar an iniúchadh bliantúil éigeantach ag an ARC&C.

Neartófar feidhmeanna agus dualgais Bhord RTÉ agus TG4 i gcomhréir le moltaí an Choiste um Oideachas agus Acmhainní. Áireofar leis seo feidhm shonrach chun socruithe a chur i bhfeidhm maidir le bainistíocht agus cuntasacht na nArd-Stiúrthóirí ina gcáil mar phríomhoifigigh feidhmiúcháin na soláthraithe meán seirbhíse poiblí.

Forálann an Scéim Ghinearálta feidhmeanna, dualgais, cuntasacht, ceapachán agus dífhostú Ard-Stiúrthóirí RTÉ agus TG4 níos leithne. De réir Airteagal 5 de EMFA, ní bheidh ról ag an Rialtas a thuilleadh i dtoiliú le ceapachán Ard-Stiúrthóra. Beidh gá fós le ceadú an Aire agus an Aire Caiteachais Phoiblí, Seachadta PFN agus Athchóirithe chun luach saothair agus téarmaí agus coinníollacha Ard-Stiúrthóra a chinneadh.

Sa Scéim Ghinearálta ról Chomhairlí déantar Lucht Féachana RTÉ agus TG4 a leathnú go suntasach mar chomhlachtaí neamhspleácha go suntasach agus forálann sí dá neamhspleáchas sainráite ó RTÉ, TG4 agus Coimisiún na Meán. Déanfaidh Coimisiún na Meán comhaltaí Chomhairle an Lucht Féachana a cheapadh feasta i ndiaidh comórtais roghnúcháin phoiblí, seachas an soláthraí meán seirbhíse poiblí, agus ní cheadófar do chomhaltaí na mBord ná d’fhoireann RTÉ ná TG4 ná do chomhaltaí foirne ná do Choimisinéirí i gCoimisiún an Mheán a bheith ina gcomhaltaí de Chomhairle Lucht Féachana a thuilleadh.

I gcomhréir le moltaí an FOMC, forálacha an EMFA maidir le trédhearcacht agus neamhspleáchas moltaí maoinithe do sholáthraithe meán seirbhíse poiblí, agus an gá atá le cuntasacht, trédhearcacht agus luach ar airgead a fheabhsú in RTÉ agus TG4, déantar foráil sa Scéim Ghinearálta do chóras athchóirithe chun feidhmíocht agus maoiniú RTÉ agus TG4 a mheasúnú:

• Ullmhóidh Coimisiún na Meán athbhreithniú ar leorgacht an mhaoinithe phoiblí do RTÉ agus TG4 gach 3 bliana (seachas gach 5) agus déanfar é de réir modheolaíochta arna fhoilsiú ag Coimisiún na Meán.
• Leagfaidh Coimisiún na Meán amach gealltanais agus aschuir feidhmíochta agus táscairí agus méadrachtaí gaolmhara RTÉ agus TG4 ar feadh tréimhse 3 bliana, bunaithe ar aighneacht a dhéanfaidh RTÉ agus TG4 i gcomhréir leis an modheolaíocht athbhreithnithe.
• Déanfaidh Coimisiún na Meán moladh don Aire maidir leis an leibhéal maoinithe poiblí cuí do RTÉ agus TG4 do gach bliain den tréimhse 3 bliana.
• Beidh na ráitis straitéise arna n-ullmhú ag RTÉ agus TG4 le fáil gach 3 bliana feasta (in ionad gach 5).
• Cuirfidh Coimisiún na Meán an t-athbhreithniú bliantúil atá ann faoi láthair ar fheidhmíocht agus ar mhaoiniú poiblí faoi bhráid an Aire (agus ina dhiaidh sin cuirfear faoi bhráid an Oireachtais é) ina dhá chuid:
  • sa chéad chuid, atá le cur isteach faoin 30 Meitheamh gach bliain, déanfar athbhreithniú, i measc nithe eile, ar cibé ar chomhlíon RTÉ agus TG4 a ngealltanais feidhmíochta sa bhliain roimhe sin i gcomhthéacs an athbhreithnithe 3 bliana agus molfar leibhéal maoinithe poiblí do RTÉ agus TG4 don bhliain airgeadais reatha agus do na blianta airgeadais amach romhainn freisin;
  • Déanfar athbhreithniú sa dara cuid, atá le cur isteach faoin 31 Deireadh Fómhair gach bliain, ar chomhlíonadh mhaoiniú RTÉ agus TG4 le rialacha sonracha a bhaineann le cúnamh Stáit a leagtar amach san Acht Craolacháin, 2009.

Chun ailíniú leis an ngealltanas i dtaobh maoiniú poiblí ilbhliantúil a chomhaontaigh an Rialtas i mí Iúil 2024, beidh an timthriall measúnaithe nua i bhfeidhm go hiomlán ó 2028. Faoi réir achtú in 2025, cuirfear gnéithe den chóras nua i bhfeidhm de réir a chéile mar seo a leanas:

• Déanfar an chéad athbhreithniú 3 bliana ar leordhóthanacht an mhaoinithe phoiblí don tréimhse 2028 – 2030 a sheachadadh don Aire faoi Mheitheamh 2027 agus beidh gealltanais feidhmíochta ann do RTÉ agus TG4 don tréimhse.
• Ritheann straitéis reatha TG4 ó 2023 – 2027 agus ritheann straitéis reatha RTÉ ó 2025 – 2029. Tar éis chríochnú an athbhreithnithe 3 bliana ar mhaoiniú poiblí in 2027, beidh ar RTÉ agus TG4 ráitis straitéise 3 bliana nua a ullmhú do na blianta 2028 – 2030 chun go mbeidh siad ailínithe leis an timthriall measúnaithe nua.
• Ó 2026 ar aghaidh, ullmhóidh Coimisiún na Meán an t-athbhreithniú bliantúil athchóirithe ar fheidhmíocht agus ar mhaoiniú poiblí i leith na bliana 2025 agus gach bliain ina dhiaidh sin. Éilíonn an Scéim Ghinearálta athbhreithnithe ar RTÉ agus TG4 torthaí Choimisiún na Meán a chur san áireamh.

Déantar foráil leis an Scéim Ghinearálta do chreat nua chun tacú le táirgeadh, dáileadh agus cartlannú ábhar seirbhíse poiblí a bheidh ar fáil ar sholáthraithe ábhar seirbhíse poiblí. Sa Scéim Ghinearálta leagtar amach sainmhínithe ar ábhar seirbhíse poiblí agus soláthraí ábhar seirbhíse poiblí:

Sainmhínithe

• Sainmhínítear ábhar seirbhíse poiblí mar ábhar a chuireann eolas, oideachas nó siamsaíocht ar fáil agus a bhaineann le raon leathan catagóirí amhail cultúr, ceol, teanga, stair, oidhreacht, sochaí agus spórt na hÉireann agus nithe eile a bhaineann go dúchasach le hÉirinn agus le muintir oileán na hÉireann. Chun cáiliú mar ábhar seirbhíse poiblí, ní mór don ábhar a bheith:
  • clár fuaime nó closamhairc, a fhéadfar a chraoladh nó a chur ar fáil i seirbhís físe ar éileamh (i.e. an RTÉ Player) nó i gcineál eile catalóige (amhail sraith podchraoltaí a chuirtear ar fáil ar shuíomh gréasáin nuachtáin nó i seirbhís eile);
  • aon rud a fhoilsítear i nuachtán nó in iris (ar líne nó as líne); nó
  • ábhar a chuirtear ar fáil ar sheirbhís ar líne (amhail seirbhís ardáin comhroinnte físeán) ag soláthraí ábhair seirbhíse poiblí (i.e. físeáin ghearra a roinntear i nuachtán).
• Féadfar go n-áireofaí le soláthraí ábhair seirbhíse poiblí foilsitheoirí nuachtán agus irisí (cibé acu ar líne nó as líne), soláthraithe seirbhísí craolacháin, soláthraithe seirbhísí físe ar éileamh agus soláthraithe ‘podchraoltaí’. Chun cáiliú faoin sainmhíniú seo, ní mór do sholáthraithe a bheith faoi réir ceanglais rialála agus maoirseacht údaráis rialála (e.g. Coimisiún na Meán i gcomhthéacs na hÉireann) nó cloí le cóid nó caighdeáin a bheidh síos ag comhlacht féinrialála arna aithint go forleathan (amhail an Chomhairle Preasa).
• Sa Scéim Ghinearálta leagtar amach sainmhíniú ar ‘lucht féachana faoi fhreastal’ freisin chun freastal ar riachtanais phobal a d’fhéadfadh a bheith faoi fhreastal i leith ábhar seirbhíse poiblí atá ábhartha dá bpobal.

Creat

Tá trí phríomhghné sa chreat nua a leagtar amach sa Scéim Ghinearálta:

• Athbhreithniú ar sholáthar ábhar seirbhíse poiblí ag soláthraithe ábhar seirbhíse poiblí sa Stát le déanamh ag Coimisiún na Meán gach trí bliana, a chuirfear faoi bhráid an Aire agus a fhoilseofar.
• Cuirfidh an t-athbhreithniú seo bunús ar fáil don Choimisiún chun bearnaí i soláthar ábhar seirbhíse poiblí a mheas agus bearta a mholadh chun na bearnaí sin a réiteach, go háirithe scéimeanna maoinithe a dhéanamh.
• Déantar foráil sa Scéim Ghinearálta go bhféadfaidh Coimisiún na Meán Coiste Athbhreithnithe Ábhar Seirbhíse Poiblí a cheapadh, arb é atá ann saineolaithe agus geallsealbhóirí tábhachtacha, chun comhairle a chur air agus an t-athbhreithniú á dhéanamh.
• Déanfar an Ciste Craolacháin reachtúil reatha a thiontú go Ciste Meán, arna riar ag Coimisiún na Meán. Leanfaidh an Ciste de bheith á mhaoiniú go bliantúil le 7% de ghlanfháltais táille ceadúnais teilifíse agus leithdháileadh ón Státchiste. Sa mheántéarma agus san fhadtéarma, táthar ag súil go dtabharfaidh an t-athbhreithniú ar sholáthar ábhar seirbhíse poiblí treoir maidir leis an leibhéal maoinithe Státchiste is gá chun scéimeanna atá ann cheana féin agus scéimeanna breise a mhaoiniú.
• Beidh sé de cheangal ábhar seirbhíse poiblí atá maoinithe a chur ar fáil don phobal saor in aisce, agus go mbeidh sé inrochtana, a mhéid is indéanta, do mhuintir oileán na hÉireann agus do lucht féachana faoi mhíbhuntáiste.
• Tugann an creat nua solúbthacht do Choimisiún na Meán scéimeanna a oiriúnú de réir mar is iomchuí chun riachtanais an lucht féachana agus soláthraithe ábhair seirbhíse poiblí a chur san áireamh.
• Leis an Scéim Ghinearálta déanfar foráil don aon bhonn reachtaíochta foriomlán amháin chun gach scéim maoinithe meán a dhéanamh. Go háirithe, leanfaidh an Scéim Fuaime agus Físe atá ann cheana ag feidhmiú go dtí go mbeidh scéim leathnaithe (lena n-áireofar foráil maidir le maoiniú ábhar nuachta agus cúrsaí reatha) ceadaithe chun críocha cúnaimh Stáit.

Scéim Ghinearálta an Bhille Craolacháin (Leasú)

Scéim Ghinearálta an Bhille Craolacháin (Leasú)