Fógraíonn an tAire O'Donovan suíomh Chuimhneachán Náisiúnta an Ghorta Mhóir 2026
- Foilsithe: 2 Nollaig 2025
- An t-eolas is déanaí: 9 Nollaig 2025
D'fhógair an Teachta Dála Patrick O'Donovan, an tAire Cultúir, Cumarsáide agus Spóirt, agus Cathaoirleach Choiste Chuimhneachán Náisiúnta an Ghorta Mhóir inniu (02 Nollaig 2025) go mbeidh Cuimhneachán Náisiúnta an Ghorta Mhóir 2026 ar siúl i bPort Omna, Co. na Gaillimhe i mí na Bealtaine 2026.
Beidh imeacht na bliana seo chugainn ar siúl in Ionad Theach na mBocht, atá lonnaithe laistigh de choimpléasc stairiúil Theach na mBocht Phort Omna, ceann de shuíomhanna is iomláine theach na mbocht atá fós in Éirinn.
Is é seo an chéad uair a reáchtáladh an Cuimhneachán Stáit i gContae na Gaillimhe. Mar a tharla sna blianta roimhe seo, beidh onóracha míleata ar an gclár, agus críochnóidh an oíche le searmanas sollúnta bláthfhleasc i gcuimhne orthu siúd go léir a d'fhulaing nó a fuair bás le linn Ghorta Mór na hÉireann.
Ag labhairt dó inniu, dúirt an tAire O'Donovan:
Inniu, is le sollúntacht agus le fíormheas a fhógraím Port Omna, Co. na Gaillimhe, mar shuíomh do Chuimhneachán Náisiúnta an Ghorta Mhóir 2026.
Tá Ionad Theach na mBocht Phort Omna suite ar shuíomh a bhfuil tábhacht ollmhór stairiúil ag baint leis, áit atá ina fhianaise dhíreach ar an gcruatan, ar an gcaillteanas agus ar an suaitheadh a d'eascair as an nGorta Mór. Agus é ar cheann d’ionaid thithe na mbocht is fearr caomhnaithe sa tír, is suíomh uathúil oiriúnach é chun machnamh a dhéanamh ar cheann de na tréimhsí is tábhachtaí agus is tragóidí i stair an náisiúin.
Tar éis Cuimhneachán Náisiúnta agus Idirnáisiúnta an Ghorta Mhóir a óstáil níos luaithe i mbliana, chuaigh tionchar na hócáide sollúnta sin ar phobail áitiúla i bhfeidhm orm agus táimid ag tnúth le bheith ag obair go dlúth le Comhairle Contae na Gaillimhe, le hIonad Theach na mBocht in Éirinn agus le muintir Phort Omna agus Oirthir na Gaillimhe roimh ócáid na bliana seo chugainn.
Bunaíodh Cuimhneachán Náisiúnta an Ghorta Mhóir in 2008 agus bogann sé de réir cúige ar bhonn bliantúil. Ba é Coiste Cuimhneacháin Náisiúnta an Ghorta Mhóir a roghnaigh Port Omna, tar éis glao ar na húdaráis áitiúla i gCúige Chonnacht i mí Mheán Fómhair.
Thug an tAire O'Donovan aitheantas agus buíochas freisin do Choiste Cuimhneacháin Náisiúnta an Ghorta Mhóir as an obair leanúnach chun a chinntiú go gcuimhneofar ar imeachtaí tragóideacha an Ghorta Mhóir le dínit agus le meas.
Luaigh sé freisin an tábhacht a bhaineann le deiseanna a chruthú chun aird a tharraingt ar naisc bhuana na hÉireann leis an Diaspóra domhanda, agus chun ceiliúradh a dhéanamh ar ionchur na ndaoine a chuaigh ar imirce agus a sliocht ar fud an domhain.
CRÍOCH
Nóta d'Eagarthóirí: Eolas faoi Theach na mBocht Phort Omna
Bunaíodh Teach na mBocht Phort Omna i gCo. na Gaillimhe sa bhliain 1852 mar chuid de chóras Aontas Dhlí na mBocht a tugadh isteach in Éirinn mar fhreagairt ar bhochtaineacht fhorleathan agus ar scrios Ghorta Mór na hÉireann (1845–1849). Ba é George Wilkinson, an t-ailtire a bhí freagrach as go leor de thithe na mbocht in Éirinn, a dhear, agus tógadh é ar shuíomh naoi n-acra ó thuaidh ó bhaile Phort Omna. Tógadh an áis chun freastal ar 600 príosúnach.
Tugadh isteach córas thithe na mbocht faoi Acht Dhlí na mBocht (Éire) 1838, a bhí bunaithe ar chóras Shasana. Bhí sé d’aidhm aige faoiseamh faoi dhíon a sholáthar dóibh siúd nach mbíodh in ann iad féin a chothú. D'fhaigheadh príosúnaigh bia agus foscadh mar mhalairt ar shaothar, ach chuirtí coinníollacha diana i bhfeidhm d'aon ghnó chun spleáchas a dhíspreagadh. Scartaí teaghlaigh i dteach na mbocht de réir inscne agus aoise, agus ní raibh cead ach ag páistí faoi bhun dhá bhliain d'aois fanacht lena máithreacha.
Cé gur osclaíodh Teach na mBocht Phort Omna tar éis na mblianta ba mheasa den ghorta mór, ba fhreagairt dhíreach ar an ngéarchéim é. Ní raibh tithe na mbocht a bhí ann cheana in ann éileamh an ghorta a láimhseáil, agus bhí plódú mór, galar agus a lán básanna mar thoradh air. Bhíodh áis Phort Omna ina acmhainn ríthábhachtach do phobal bocht oirdheisceart na Gaillimhe, agus ina lámh tharrthála gruama ar feadh blianta fada.
Bhí leagan amach T-chruthach ar an suíomh ina raibh bloic ar leith d'fhir, do mhná agus do leanaí, sciathán ospidéil, séipéal, agus halla bia. Rialaigh clog theach na mbocht an saol laethúil. Tógadh na foirgnimh, a bhfuil go leor acu fós fágtha, le ballaí arda agus fuinneoga sparrtha, rud a léiríonn déine na hinstitiúide.