An chéad tuarascáil in Éirinn do na Náisiúin Aontaithe faoin gCoinbhinsiún ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas| Dréacht comhairliúcháin foilsithe ag an Aire Míchumais Anne Rabbitte ar Lá Idirnáisiúnta na nDaoine faoi Mhíchumas

• Foilsítear Tuarascáil Tosaigh Stáit na hÉireann faoi Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas le haghaidh comhairliúcháin inniu, an 3 Nollaig 2020.
• Déantar cur síos sa tuarascáil ar an dul chun cinn a rinneadh le déanaí maidir le cearta daoine faoi mhíchumas in Éirinn, lena n-áirítear:

- Glacadh agus Cur i bhFeidhm na Straitéise Náisiúnta um Chuimsiú Míchumais 2017-2020

- Líonra nua um Rannpháirtíocht agus Comhairliúchán Míchumais a bunaíodh in 2020

- Tugann an tAcht um Theanga Chomharthaíochta na hÉireann 2017 stádas teanga oifigiúil do ISL

Dhírigh Glacadh agus Cur i bhFeidhm an Dara Plean Gníomhaíochta faoin Straitéis Chuimsitheach Fostaíochta do Dhaoine atá faoi Mhíchumas 2015-2024 ar dheiseanna fostaíochta a oscailt do dhaoine faoi mhíchumas.

• Is féidir aighneachtaí ar an dréacht-tuarascáil a chur chuig an Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige go dtí an 3 Márta 2021.
• Beidh sraith imeachtaí comhairliúcháin ar siúl go luath an bhliain seo chugainn.
• Ansin tabharfar an tuarascáil chun críche agus cuirfear faoi bhráid na Náisiún Aontaithe í.
• Foilseofar Leaganacha Éasca le Léamh agus Braille den Tuarascáil go gairid.

D’fhoilsigh an tAire Stáit le freagracht as Míchumas, Anne Rabbitte TD Uasal dréacht comhairliúcháin inniu de thuarascáil Tosaigh Stáit na hÉireann faoi Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas. Is ionann foilsiú na Tuarascála agus tús tréimhse comhairliúcháin trí mhí inar féidir le páirtithe leasmhara agus baill den phobal aighneachtaí a dhéanamh ar an tuarascáil, a thabharfar chun críche ansin lena gcur faoi bhráid na Náisiún Aontaithe an bhliain seo chugainn.

Is í seo an chéad tuarascáil de chuid na hÉireann faoin gCoinbhinsiún, a daingníodh anseo i mí an Mhárta 2018.

Ag fógairt an fhoilseacháin di, dúirt an tAire Rabbitte:

Déanann Tuarascáil Tosaigh Stáit na hÉireann faoi Airteagal 35 den Choinbhinsiún Idirnáisiúnta um Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas cur síos ar an gcaoi a bhfuil gach alt den Choinbhinsiún á chur i bhfeidhm in Éirinn. Tugann sí ar aird forbairtí suntasacha le déanaí i mbeartas poiblí agus i reachtaíocht a chuireann le cuspóirí an Choinbhinsiúin a bhaint amach.

Comhordaítear beartas an Rialtais maidir le cearta agus cuimsiú daoine faoi mhíchumas a chur chun cinn trí dhá straitéis uile-rialtais: an Straitéis Chuimsitheach Fostaíochta do Dhaoine faoi Mhíchumas 2015-2024, ina leagtar síos clár oibre chun rochtain ar fhostaíocht a mhéadú do dhaoine faoi mhíchumas; agus an Straitéis Náisiúnta um Chuimsiú Míchumais 2017-2021, a thugann aghaidh ar shaincheisteanna níos leithne comhionannais agus uilechuimsitheachta mar an gá le seirbhísí poiblí comhcheangailte chun freastal ar riachtanais daoine faoi mhíchumas. Forbraíodh an dá chreat beartais seo i gcomhairle le grúpaí páirtithe leasmhara míchumais agus leis an tsochaí shibhialta níos leithne. Cuimsíonn na meicníochtaí monatóireachta don dá straitéis páirtithe leasmhara míchumais freisin.

Déantar cur síos sa tuarascáil freisin ar athruithe dlí le déanaí chun cearta daoine atá faoi mhíchumas a chosaint. Foráiltear leis an Acht um Chinnteoireacht Chuidithe 2015 do raon roghanna chun tacú le cearta agus leasanna daoine a bhféadfadh cuidiú a bheith ag teastáil uathu le cinnteoireacht. Bhronn Acht Teanga Chomharthaíochta na hÉireann 2017 stádas teanga oifigiúil ar Theanga Chomharthaíochta na hÉireann. Ó 2014 i leith, tá dualgas dlíthiúil dearfach ar gach údarás poiblí in Éirinn cearta an duine a chosaint, comhionannas a chur chun cinn agus deireadh a chur le hidirdhealú i gcoinne grúpaí cosanta áirithe agus áirítear leis seo daoine faoi mhíchumas.

Chuir an Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige maoiniú ar fáil don rialtas chun Líonra nua Rannpháirtíochta agus Comhairliúcháin Míchumais a bhunú i mí Dheireadh Fómhair 2020 chun tacú le daoine faoi mhíchumas a bheith bainteach le tionchar a imirt ar cheapadh beartas. Eagraíochtaí Daoine faoi Mhíchumas atá sa Líonra seo go príomha. Nascfaidh sé eagraíochtaí agus daoine aonair i ngach réigiún agus cuirfidh sé deiseanna ar fáil do dhaoine faoi mhíchumas páirt a ghlacadh i bhforbairt beartas agus clár poiblí.

Tá Éire tar éis cur chuige i ndáil le réadú forásach a ghlacadh maidir leis an gCoinbhinsiún. Sa tuarascáil tosaigh seo, dá bhrí sin, tugtar faisnéis faoin stádas cur chun feidhme reatha agus faoi thionscnaimh bheartaithe atá le déanamh sa ghearrthéarma agus sa mheántéarma araon.

Is é Coiste na Náisiún Aontaithe um Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas (CRPD) an comhlacht saineolaithe neamhspleácha a dhéanann monatóireacht ar chur i bhfeidhm an Choinbhinsiúin. Tá sé de dhualgas ar gach Stát is Páirtí sa Choinbhinsiún tuarascálacha rialta a chur faoi bhráid an Choiste ar an gcaoi a bhfuil sé á chur i bhfeidhm. Seo an chéad tuarascáil dá leithéid in Éirinn. Tar éis don tuarascáil a bheith curtha faoi bhráid Choiste na Náisiún Aontaithe, freastalóidh Éire ar scrúdú poiblí ag an gCoiste. Tar éis an scrúdaithe sin, tabharfaidh an Coiste barúlacha agus moltaí d’Éirinn maidir le cur chun feidhme an Choinbhinsiúin anseo.

Sula dtabharfar an tuarascáil chun críche le cur faoi bhráid an CRPD, tá próiseas comhairliúcháin á sheoladh anois chun a chinntiú go ndéantar ionchur na bpáirtithe leasmhara a ghabháil agus cuntas a thabhairt air sa doiciméad deiridh.

Beidh comhairliúchán ar siúl ar roinnt bealaí:

• Ar dtús, tugtar cuireadh d’aighneachtaí i scríbhinn ar an Tuarascáil Stáit ó pháirtithe leasmhara agus is féidir iad a chur faoi bhráid na Roinne ag an seoladh ríomhphoist seo a leanas: míchumas_policy@equality.gov.ie
• Ina theannta sin, i mí Feabhra 2021, tabharfaidh an Roinn faoi roinnt imeachtaí comhairliúcháin le grúpaí páirtithe leasmhara. Is é is dóichí gur imeachtaí ar líne iad seo mar thoradh ar bhearta sláinte poiblí agus leanfaidh níos mó sonraí san Athbhliain.
• Tar éis bhunú an Líonra Rannpháirtíochta agus Comhairliúcháin Míchumais, cuireadh de chúram ar an ngrúpa sin dul i gcomhairle le daoine faoi mhíchumas agus lena gcomhlachtaí ionadaíocha, chun a chinntiú go ngabhfaidh tuarascáil an Stáit an grúpa tábhachtach guthanna páirtithe leasmhara seo.

Dúirt an tAire Rabbitte an méid seo faoin bpróiseas comhairliúcháin:

Mar fhocal scoir, dúirt an tAire Rabbitte:

Cuirtear sonraí faoin bPróiseas Comhairliúcháin ar fáil anseo (Is oth linn nach bhfuil leagan Gaeilge de na hacmhainní seo ar fáil). Tabharfar an leathanach gréasáin agus an fhaisnéis seo cothrom le dáta le linn na tréimhse comhairliúcháin.

CRÍOCH

• Ghlac na Náisiúin Aontaithe Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe um Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas in 2006. Shínigh Éire an Coinbhinsiún in 2007 agus dhaingnigh sí an Coinbhinsiún in 2018.
• Tá Éire le cur a Tuarascáil Tosaigh Stáit faoi bhráid an Choiste. Rachaidh an tuarascáil a foilsíodh inniu trí phróiseas comhairliúcháin phoiblí sula dtabharfar chun críche í agus sula gcuirfear faoi bhráid na Náisiún Aontaithe í.
• D'ullmhaigh an Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige an tuarascáil seo, atá freagrach as beartas míchumais a chomhordú ar fud an rialtais, agus a fheidhmíonn mar Phointe Fócasach Náisiúnta don Choinbhinsiún. Agus an dréacht-tuarascáil á hullmhú aici, chuaigh an Roinn i gcomhairle le ranna agus gníomhaireachtaí rialtais eile.
• Thacaigh an tÚdarás Náisiúnta Míchumais leis an obair seo, ar comhlacht reachtúil neamhspleách é a sholáthraíonn faisnéis agus comhairle don rialtas ar bheartas agus ar chleachtas a bhaineann le saol daoine faoi mhíchumas.
• Tá Líonra nua um Rannpháirtíocht agus Comhairliúchán Míchumais curtha ar bun chun a chinntiú go mbeidh ionchur ag daoine faoi mhíchumas agus a ngrúpaí ionadaíochta i bhfoirmiú beartas agus reachtaíochta in Éirinn. Is é an chéad tasc a bheidh ag an Líonra comhairliúchán a dhéanamh ar thuarascáil an Stáit Tosaigh. Tá Cuimsiú Éireann i gceannas ar fhorbairt an Líonra, i gcomhpháirtíocht le AsIAm, Comhghuaillíocht na nEagraíochtaí do Dhaoine atá faoi Mhíchumas, Cónaidhm na hÉireann um Míchumas, agus Athchóiriú Meabhairshláinte.
• Chomh maith leis an Tuarascáil Tosaigh Stáit a chur isteach, is cuid thábhachtach den phróiseas tuairiscithe é ullmhú agus tíolacadh ar a dtugtar ‘tuarascálacha malartacha Stáit’ chuig an CRPD agus ullmhóidh agus cuirfidh eagraíochtaí na Sochaí Sibhialta a dtuarascálacha féin faoi bhráid an Choiste maidir leis seo.