Síníodh an tAcht um Fhaisnéis agus Rianú Breithe ‘Stairiúil’ 2022 ina dhlí agus cuireadh tús leis na chéad chéimeanna i dtreo Seirbhísí Faisnéise agus Rianaithe

• An reachtaíocht um Fhaisnéis agus Rianú Breithe a shínigh an tUachtarán ina dlí an 30 Meitheamh 2022.

• Tá tús curtha ag an Aire O’Gorman leis na forálacha reachtacha chun an Clár Rogha Teagmhála nua a bhunú.

• Tá an Clár nua oscailte anois d’iarratais agus is féidir teacht air ar birthinfo.ie. Is féidir leo siúd ar mian leo teagmháil a dhéanamh, príobháideachas a iarraidh, nó faisnéis a lorg nó a roinnt le gaol iarratas a dhéanamh ar an gClár Rogha Teagmhála.

• Tá Feachtas Faisnéise Poiblí, le fócas náisiúnta agus idirnáisiúnta, ar bun chun daoine a chur ar an eolas faoi athruithe tábhachtacha ar an dlí. Mar chuid de seo, seachadfar Leabhrán Faisnéise chuig gach teaghlach in Éirinn.

• Réitíonn na céimeanna seo an bealach do Sheirbhísí Faisnéise agus Lorgaireachta a osclóidh i mí Dheireadh Fómhair 2022.

Chuir an tAire Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige, Roderic O’Gorman, tús inniu (1 Iúil) leis an gcéad sraith forálacha laistigh den Acht um Fhaisnéis agus Rianú Breithe 2022, ag réiteach an bhealaigh do Sheirbhísí Faisnéise agus Rianaithe a oscailt i mí Dheireadh Fómhair 2022. Ciallaíonn na céimeanna atá glactha ag an Aire go mbunófar Clár Rogha Teagmhála nua ón lá inniu ann agus go mbeidh sé oscailte d’iarratais.

Chríochnaigh an reachtaíocht a chéim dheireanach i dTithe an Oireachtais ar an 22 Meitheamh agus shínigh an tUachtarán ina dlí í an 30 Meitheamh 2022.

Soláthraíonn an reachtaíocht shuntasach seo ceart iomlán agus soiléir rochtana ar theastais bhreithe, ar fhaisnéis bhreithe agus ar fhaisnéis luathsaoil do gach duine a uchtaithe, a cuireadh ar bord, ar ábhar do chlárú breithe mídhleathach nó a bhfuil ceisteanna eile acu maidir lena mbunús. Ceadaíonn sé freisin do rochtain ar fhaisnéis ag leanbh duine ábhartha i gcás ina bhfuair an tuismitheoir bás, agus do rochtain ag neasghaol leanaí a fuair bás in institiúid.

Bunaítear leis an dlí nua seirbhís láidir traenála agus Clár Rogha Teagmhála, chomh maith le raon beart saincheaptha nua chun dul i ngleic le saincheisteanna a thagann chun cinn do dhaoine a bhfuil tionchar ag clárú breithe mídhleathach orthu. Tá speictream leathan comhairleoireachta agus tacaíochta ar fáil freisin do dhaoine atá buailte ar iarratas. Beidh na seirbhísí seo go léir saor in aisce d’iarratasóirí.

Ón lá atá inniu ann is féidir leo siúd ar mian leo teagmháil a dhéanamh, príobháideachas a iarraidh, nó faisnéis a lorg nó a roinnt le gaol iarratais a chur isteach ar an gClár Rogha Teagmhála.

Forálann an tAcht go gcaithfidh an Clár Rogha Teagmhála a bheith oscailte ar feadh íostréimhse trí mhí sula nglacfar le hiarratais ar theastas breithe agus le faisnéis breithe a bhaineann leis. Spreagtar na daoine a mbaineann sé leo a roghanna a chlárú roimh mhí Dheireadh Fómhair, nuair a osclófar iarratais chuig na Seirbhísí Faisnéise agus Lorgaireachta.

Déanfaidh Údarás Uchtála na hÉireann, atá freagrach faoi láthair as an gClár Náisiúnta um Rogha Teagmhála Uchtála, an Clár um Rogha Teagmhála a éascú. Aistreofar gach iontráil atá ar an gclár sin faoi láthair go dtí an Clár Rogha Teagmhála nua agus fanfaidh siad bailí, ach moltar do dhaoine a bhfuil iontrálacha cláraithe acu cheana smaoineamh ar athiarratas a dhéanamh ar an gclár nua chun a chinntiú go bhfuil a sonraí teagmhála agus a roghanna cothrom le dáta.

Cuirtear tús freisin inniu le feachtas faisnéise poiblí chun daoine a chur ar an eolas faoi na seirbhísí tábhachtacha atá le seachadadh faoin reachtaíocht nua seo. Áireoidh an feachtas seo leabhrán eolais a sheachadadh chuig gach teaghlach sa tír, agus beidh fócas áitiúil, náisiúnta agus idirnáisiúnta air.

Tá suíomh Gréasáin saincheaptha le tuilleadh eolais ar an Acht, na seirbhísí a bhunaíonn sé agus na daoine atá i dteideal iad a úsáid ag dul beo inniu agus tá sé ar fáil ag www.birthinfo.ie

Ag labhairt dó ar an dlí nua, dúirt an tAire Leanaí, Roderic O’Gorman:

CRÍOCH

Clúdaíonn an tAcht um Fhaisnéis agus Rianú Breithe 2022 (Uimh. 14 de 2022) sa dlí a thábhachtaí atá sé go mbeadh a fhios ag duine a bhunús nó a bunús. Soláthraíonn sé ceart iomlán agus soiléir rochtana ar fhaisnéis bhreithe agus luathsaoil do dhaoine a bhfuil 16 bliana d’aois slánaithe acu. Go hachomair, forálann an tAcht do:

• Eisiúint an teastais breithe, faisnéis bhreithe, faisnéis luathsaoil, faisnéis chúraim agus faisnéis leighis do gach duine a uchtaithe, a cuireadh ar bord, is ábhar do chlárú breithe mídhleathach nó a bhfuil ceisteanna eile acu maidir lena mbunús (dá dtagraítear anseo feasta mar “dhuine ábhartha”);

• Teastas breithe, faisnéis breithe, faisnéis luath-saoil, faisnéis chúraim agus faisnéis leighis a eisiúint chuig leanbh an duine ábhartha i gcás ina bhfuil an duine ábhartha agus na tuismitheoirí atá ainmnithe ar an teastas breithe básaithe;

• Faisnéis a eisiúint chuig neasghaol duine ábhartha a fuair bás mar leanbh i gceann de na hinstitiúidí a shonraítear san Acht;

• Seirbhís rianaithe reachtúil do dhaoine ar mian leo teagmháil a dhéanamh, faisnéis a roinnt nó a lorg;

• Clár Rogha Teagmhála, arna bhunú le dlí, trína bhféadfaidh daoine a rogha a chlárú maidir le teagmháil le gaol, chomh maith le faisnéis a lorg nó a roinnt;

• Comhairleoireacht agus tacaíochtaí eile do na tuismitheoirí agus do na daoine ábhartha a lorgaíonn í; agus

• Taifid ábhartha a chosaint.

Leasaíonn an tAcht freisin an tAcht um Chlárú Sibhialta 2004 agus an tAcht Comharbais 1965 chun aghaidh a thabhairt ar na príomhcheisteanna a thagann chun cinn do dhaoine a bhfuil tionchar ag clárú breithe mídhleathach orthu. Is iad na leasuithe seo ná:

• Bunús láidir dlí a sholáthar chun faisnéis a aistriú ó Tusla go dtí Oifig an Ard-Chláraitheora, ag cruthú ceart na ndaoine aonair ábhartha ar chlárú breithe cruinn.

• Teidlíocht a sholáthar don duine ábhartha chun cónaí faoi cibé céannacht is fearr leo (m.sh. a chéannacht bhreithe cruinn nó an chéannacht inar mhair sé a saol iomlán) agus go n-aithneofaí a dtuismitheoirí sóisialta sa dlí trí mheicníocht cláir chomhthreomhair. Beidh daoine in ann an rogha a dhéanamh leanúint lena n-aitheantas sóisialta chun críocha doiciméad aitheantais oifigiúil ar nós pasanna, conraithe, teastais phósta, fógairtí srl., gan eagla go bhféadfaí an bonn a bhaint de seo dá gclárúchán mícheart.

• Aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna oidhreachta a thagann chun cinn do dhaoine a bhfuil tionchar ag clárú mídhleathach breithe.

Soláthraíonn an tAcht bonn dlí freisin d’obair sainseirbhíse rianaithe chun athbhreithniú a dhéanamh ar chomhaid a luaigh Tusla mar chomhaid amhrasacha le linn an Athbhreithnithe Neamhspleách agus chun athbhreithnithe gasta a sholáthar do dhaoine a bhfuil amhras réasúnach acu go bhféadfadh siad a bheith ina n-ábhar de clárú breithe mídhleathach.

Suífidh an reachtaíocht um Fhaisnéis agus Rianú Breithe faoi chuimsiú Bhunreacht na hÉireann agus an Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí (RGCS). Rud atá tábhachtach, neartóidh agus ráthóidh sé na cearta atá ann cheana maidir le faisnéis agus comhlánóidh sé an cumas atá ag daoine rochtain a fháil ar fhaisnéis faoin RGCS.