Fáiltíonn an tAire Murnane O’Connor roimh fhoilsiú Thuarascáil ESPAD na hÉireann 2024
- Foilsithe: 21 Bealtaine 2025
- An t-eolas is déanaí: 27 Bealtaine 2025
- Úsáid Tobac
- R-toitíní/Úsáid galtoitín
- Úsáid Malartach Tobac agus Táirgí Nicitín
- Úsáid Alcóil
- Cannabas agus Drugaí agus Substaintí Aindleathach Eile
- Quotes
- Nótaí
- Léiríonn an tuarascáil na rátaí leitheadúlachta caitheamh tobac is ísle i measc daoine óga 15 – 16 bliana d’aois le 30 bliain ó rinneadh an chéad tuarascáil ESPAD in Éirinn.
D’fháiltigh an tAire Stáit le freagracht as Sláinte Poiblí, Folláine agus an Straitéis Náisiúnta Drugaí, Jennifer Murnane O’Connor, inniu roimh fhoilsiú Thuarascáil Thionscadal Suirbhé Scoileanna Eorpacha na hÉireann ar Alcól agus Drugaí Eile (ESPAD).
Is é ESPAD an tionscadal taighde trasnáisiúnta is mó ar domhan ar úsáid substaintí ógánach agus déantar é ar fud 40 tír Eorpach. Tugann an tuarascáil seo léargais luachmhara ar threochtaí úsáide substaintí i measc daltaí 15 – 16 bliana d’aois ar fud na hEorpa, Éire san áireamh. Tá tuarascáil na hÉireann don Roinn Sláinte seolta ag an Institiúid Taighde Gan Tobac in Éirinn agus tá sonraí ann ó 5,587 rannpháirtí i 28 suíomh oideachais iar-bhunscoile.
I measc na bpríomhthorthaí ó Thuarascáil Éire 2024 an ESPAD bhí na nithe seo a leanas
Úsáid Tobac
Thuairiscigh ESPAD 2024 na figiúirí is ísle riamh maidir le caitheamh tobac, reatha agus laethúil i measc daoine óga 15 – 16 bliana d’aois.
Thuairiscigh 24% de dhaltaí gur bhain siad triail as caitheamh tobac, dúirt 12% go gcaitheann siad faoi láthair agus dúirt 2% go gcaitheann siad go laethúil.
Ba é 14 bliana an aois is coitianta chun caitheamh tobac a thosú.
R-toitíní/Úsáid galtoitín
Dúirt 32% de na freagróirí gur bhain siad triail as r-toitíní, luaigh 16% gur úsáideoirí reatha iad agus thuairiscigh 7% go bhfuil siad á n-úsáid go laethúil.
Thuairiscigh 76% d’úsáideoirí r-toitíní nár bhain siad úsáid as toitíní traidisiúnta riamh nuair a d’úsáid siad r-toitíní den chéad uair agus níor thuairiscigh ach 0.6% gur úsáid siad iad chun deireadh a chur le caitheamh tobac.
Ba é 14 bliana an aois is coitianta le haghaidh r-toitíní a thionscnamh.
Úsáid Malartach Tobac agus Táirgí Nicitín
Thuairiscigh 10% de dhaltaí gur úsáid siad snaois tais riamh, agus thuairiscigh 7.6% gur bhain siad úsáid as púitsí nicotín riamh.
Bhí úsáid púitsí nicotín agus snaois tais i bhfad níos airde i measc mac léinn fireanna ná i measc mac léinn baineann.
Ba é 15 bliana an aois is coitianta chun snaois tais agus púitsí nicotín a thionscnamh.
Úsáid Alcóil
Bhí alcól ólta ag 66% de dhaoine idir 15-16 bliana d’aois a ndearnadh suirbhé orthu le linn a saoil, laghdú 10% ar fhigiúr 2019 de 72.6%.
Thuairiscigh 28% de mhic léinn go raibh siad ar meisce le linn a saoil i gcomparáid leis an 35.7% a tuairiscíodh in 2019, laghdú beagnach 22%.
Bhí 35% tar éis alcól a ól le 30 lá anuas, laghdú 15% ar fhigiúr 2019 de 40.8%.
Thuairiscigh 12% de mhic léinn go raibh siad ar meisce le 30 lá anuas i gcomparáid leis an 16.1% a tuairiscíodh in 2019, laghdú suntasach de bhreis is 25.5%.
Cannabas agus Drugaí agus Substaintí Aindleathach Eile
Bhí laghduithe an-suntasacha in úsáid feadh an tsaoil de channabas (19% in 2019 síos go 12% in 2024) agus in úsáid reatha (9% in 2019 go 5% in 2024).
Thuairiscigh 11% de mhic léinn go ndearna siad triail as cannabas, le 10% ag baint úsáide as le 12 mhí anuas agus 5% tar éis é a úsáid le 30 lá anuas.
Baineadh úsáid as ionanálaithe go minic ag 6.3%, agus cannaibionóidigh sintéiseacha ina dhiaidh sin ag 3.2%, agus alcól le pills ag 3%.
Ba é 14 bliana an aois ba choitianta le haghaidh céadúsáide cannabas.
Quotes
Ag labhairt ar na torthaí a bhaineann le húsáid tobac, r-toitíní agus táirgí nicotín eile, dúirt an tAire Murnane O’Connor:
“Cuirim fáilte mhór roimh thuarascáil ESPAD na hÉireann 2024, a léiríonn na rátaí is ísle riamh maidir le caitheamh tobac saoil, reatha agus laethúil i measc daoine óga 15-16 bliana d’aois le 30 bliain ó thosaigh Éire ag glacadh páirte i suirbhéanna ESPAD. Is scéal thar a bheith dearfach é seo, rud a léiríonn rath ár bpolasaithe agus ár n-iarrachtaí sláinte poiblí go dtí seo. Mar sin féin, ní mór dúinn leanúint orainn ag brú ar aghaidh lena chinntiú go mbainfimid ár sprioc Éire Saor ó Thobac amach.
“Cé go bhfuil an treocht anuas spreagúil, léiríonn na sonraí an dúshlán leanúnach: tá daoine óga fós á dtarraingt isteach i tobac agus úsáid nicotín — bíodh sé ina thoitíní, r-toitíní, nó táirgí nicotín atá ag teacht chun cinn. Ní mór dúinn gníomhú go cinntitheach chun an timthriall seo a bhriseadh.
“Tugann sonraí ESPAD léargas ríthábhachtach dúinn ar na hiompraíochtaí, na brúnna agus na roghanna atá roimh dhaoine óga sa lá atá inniu ann. Taobh thiar de gach caiteoir nua tá tionscal dochair don tsláinte billiún euro, agus tá cosaint tuillte ag gach duine acu. Leis an léargas seo, is féidir linn níos fearr a dhéanamh – is féidir linn idirghabhálacha níos fearr a dhearadh, aghaidh a thabhairt ar fhachtóirí riosca níos luaithe agus sláinte na chéad ghlúine eile a chosaint.”
Maidir leis na torthaí nua ar úsáid alcóil i measc daoine 15 – 16 bliana d’aois, dúirt an tAire Murnane O’Connor:
“Tá an laghdú suntasach ar ólachán alcóil san aoisghrúpa seo thar a bheith dearfach. Tá an treocht seo ar aon dul le cuspóirí an Achta um Shláinte Phoiblí (Alcól) chun ólachán alcóil a laghdú go ginearálta ach go háirithe chun moill a chur ar an aois ina gcuirtear tús le tomhaltas alcóil i measc ár bpáistí.
“Is ábhar misnigh é laghdú 25% thar thréimhse cúig bliana ar an líon mac léinn a bhí ar meisce sna 30 lá roimhe sin mar d’fhéadfadh go léiríonn sé athrú ar phatrúin chontúirteacha tomhaltais sa chohórt seo. Is gnách go mbíonn leanaí agus ógánaigh níos leochailí i leith díobhála a bhaineann le halcól de bharr toirt áirithe alcóil ná mar atá i ngrúpaí aoise eile.”
Mar Aire Stáit le freagracht as an Straitéis Náisiúnta Drugaí, dúirt an tAire Murnane O’Connor:
“Is ábhar mór fáilte roimh an laghdú ar úsáid substaintí i measc chohórt ESPAD 2024. Tá lúcháir orm a leithéid de laghduithe suntasacha a fheiceáil ar úsáid an channabais ar feadh an tsaoil agus ar an úsáid reatha. Braitheann go leor daoine nach druga díobhálach é cannabas, ach léiríonn staitisticí ónár seirbhísí cóireála drugaí d’ógánaigh gurb é cannabas an príomhdhruga a lorgaíonn daoine óga a thagann chuig seirbhísí tacaíocht ina leith.
“Tá dul i ngleic le fadhb na ndrugaí in Éirinn mar thosaíocht i gcónaí ag an Rialtas seo agus tá infheistíocht shuntasach déanta againn chun úsáid drugaí agus díobháil a bhaineann le drugaí a chosc. Táimid ag obair ar Straitéis Náisiúnta Drugaí nua le príomhfhócas ar chosc agus tá súil agam go leanfaimid le laghdú ar úsáid substaintí i measc leanaí agus daoine óga sna blianta amach romhainn.”
Dúirt an tOllamh Joan Hanafin, Comhphríomhimscrúdaitheoir de chuid ESPAD Ireland:
“Tá áthas orainn an tuarascáil seo a thíolacadh do na hAirí agus tuairisc a thabhairt ar go leor laghduithe ar úsáid substaintí a bhfuil fáilte rompu ó 2019, agus go deimhin le 30 bliain anuas. Seasann roinnt réimsí imní amach. Tá caitheamh tobac ag an ráta is ísle (12%) le 30 bliain ach níl na laghduithe cothrom le haghaidh gach mac léinn. Caitheann beagnach 13% de chailíní 16 bliana d’aois tobac agus d’fhan an figiúr seo seasmhach le 10 mbliana anuas. Tá líon níos airde cailíní a úsáideann e-toitíní. Tuairiscímid freisin méaduithe suntasacha ar thobac malartach agus ar tháirgí nicotín agus duine as gach cúigear 16 bliana d'aois ag baint úsáide as táirge nicotín amháin ar a laghad faoi láthair.”
Tharraing an tOllamh Hanafin aird ar mhéaduithe ar fhadhbanna cearrbhachais agus cearrbhachas i measc daoine óga 16 bliana d’aois.
“Tá méadú tagtha ar fhadhbanna cearrbhachas i measc déagóirí, le beagnach leath díobh siúd a dhéanann cearrbhachas ag tuairisciú táscaire amháin ar a laghad d’fhadhbanna cearrbhachas. Is fadhb ar leith é seo do bhuachaillí. Tá sé tábhachtach go bhfreagraímid go cinntitheach do shaincheisteanna andúile substaintí agus andúile iompraíochta a aithníodh inár 8ú Tonn de ESPAD Ireland.”
Nótaí
Is é snaois tais (snus) ná tobac i bpúca a chuirtear faoi na liopaí. Tá táirgí tobac béil mar snus mídhleathach in Éirinn agus i dtíortha an AE seachas an tSualainn.
Ní bhíonn tobac i bpúitsí Nicitín, ach tá siad cosúil le snus ó thaobh cuma agus úsáide de, agus tugtar “snus” orthu go coitianta. Tá púdar nicotín i bpúitsí Nicitín measctha le blastáin, milseoirí, líontóirí agus ceimiceáin eile. Cuirtear na púitsí idir an liopa agus an guma.