Fógraíonn an Taoiseach agus na hAirí Heydon agus Muir maoiniú €9 milliún ó Thionscnamh an Oileáin Chomhroinnte do dhá thionscadal taispeántais bithgheilleagair.
- Foilsithe: 3 Meán Fómhair 2025
- An t-eolas is déanaí: 10 Meán Fómhair 2025
Bronnfar €4.5 milliún an ceann ón Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair faoin gClár an Oileáin Chomhroinnte chun tacú le dhá thionscadal bithgheilleagair le comhoibriú ar fud oileán na hÉireann.
Tá an ciste €9 milliún curtha ar fáil trí Chiste an Oileáin Chomhroinnte de chuid Rialtas na hÉireann, agus á chómhaoiniú ag an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara, agus ag an Roinn Talmhaíochta, Comhshaoil agus Gnóthaí Tuaithe i dTuaisceart Éireann.
D’fhógair an Taoiseach Micheál Martin, T.D., an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Martin Heydon, T.D., agus an tAire Talmhaíochta, Comhshaoil agus Gnóthaí Tuaithe i dTuaisceart Éireann, Andrew Muir, C.L.A., inniu maoiniú €9 milliún do dhá thionscnamh taispeántais bithgheilleagair.
Ag ceiliúradh an fhógra, dúirt an Taoiseach Micheál Martin:
Tá an-áthas orm maoiniú a fhógairt do dhá thionscadal nua taispeántais bhithscaglainne, mar chuid de Thionscnamh an Oileáin Chomhroinnte. Ar fud an oileáin, tá na dúshláin agus na deiseanna atá os ár gcomhair i réimsí éagsúla inchurtha lena chéile agus ceangailte, lena n-áirítear i leith gníomhaíochta aeráide agus inbhuanaitheachta. Cuireann an clár nua seo lenár gcomhar leis an bhFeidhmeannas i dTuaisceart Éireann ar sprioc chomhroinnte. Táim ag súil leis an ionchur a thabharfaidh gach tionscadal chun tacú le leathnú agus forbairt na bithgheilleagair ar fud oileán na hÉireann sna blianta amach romhainn.
Tá maoiniú €4.5 milliún á bhronnadh ar an tionscadal ‘Athchúrsáil Fosfáití agus Nítrigine ó Iarmhair Talmhaíochta (REGENERATE)’, faoi stiúir Greenville Energy, atá lonnaithe i gContae Thír Eoghain. Tabharfaidh an tionscadal réimse comhpháirtithe le chéile as gach cearn d’oileán na hÉireann agus forbróidh sé agus cruthóidh sé táirge leasúcháin inbhuanaithe agus bithbhunaithe. Tá REGENERATE tiomanta do tháirgí inbhuanaithe a chruthú, ó thaobh geilleagair agus timpeallachta de, a mhéadóidh iomaíochas tionsclaíoch agus a chuirfidh leis na spriocanna laghdaithe carbóin.
Tá €4.5 milliún eile á bhronnadh ar an tionscadal ‘Scaglanna Bithbhunaithe Mhuirí uile-Oileánda Bhithgheilleagar Gorm Ciorclach (AIMBIO)’, faoi stiúir Teagasc Ashtown. Trí chomhoibriú agus rannpháirtíocht le páirtithe leasmhara éagsúla ar fud oileán na hÉireann, léireoidh an tionscadal an t-athrú acmhainní neamhshaothraithe ó dhobharshaothrú, iascaigh agus próiseálaithe uisceach ina gcomhábhair ar ardluacha le húsáid i dtionscail an bhia, an bheatha, na gceimiceán bithbhunaithe agus na gcosmaidí.
Ag trácht ar an dá thionscnamh nua atá maoinithe, dúirt an tAire Heydon:
"Is féidir leis an mbithgheilleagar deiseanna nua agus spreagúla a thairiscint dár gcórais talmhaíochta, bia, foraoiseachta agus muirí, chomh maith le cur le slándáil ár mbia agus ár spleáchas ar acmhainní ríthábhachtacha a laghdú. Chun na deiseanna seo a chur ar fáil, tá gá le próisis agus teicneolaíochtaí bithgheilleagair a mhéadú, chun tráchtálú táirgí agus réitigh bhithbhunaithe a luathú, agus chun slabhraí luacha nua a chruthú ina mbeidh feirmeoirí, iascairí agus an tionscal agraibhia in ann ról ceannaireachta a imirt.
Tá áthas orm an dá thionscadal taispeántais nua seo a fhógairt, a chabhróidh le bearna an infheistithe idir taighde agus tráchtálú a líonadh. Is féidir leis an dá thionscadal a bheith mar thionscadail taispeántais bhrataí do bhithgheilleagar atá ag fás na hÉireann agus plean gnímh a chur ar fáil ar féidir gníomhaíochtaí den chineál céanna a mhacasamhlú ar fud an oileáin chun leasa na bpobal tuaithe agus cósta."
Dúirt an tAire Muir:
Beidh ról lárnach ag na tionscadail a bhfuil an maoiniú seo bronnta orthu maidir le haird a dhíriú ar ról an bhithgheilleagair i dtaca le fás agus nuálaíocht inbhuanaithe a spreagadh laistigh dár réimsí talmhaíochta agus muirí. Is céim spreagúil agus tábhachtach í seo chun dul i ngleic leis na dúshláin aeráide atá romhainn, rud a dhaingneoidh ár ngealltanais faoin gClár Rialtais chomh maith. Tá áthas orm an maoiniú seo a fhógairt, a chuirfidh nuálaíocht bhithbhunaithe i bhfeidhm a chabhróidh le tairbhí eacnamaíocha, comhshaoil agus sóisialta a chur chun cinn.
Fáiltím freisin roimh an gcomhoibriú leanúnach le comhpháirtithe ón tionscal, an saol acadúil agus an rialtas ar fud oileán na hÉireann. Léiríonn an chomhiarracht seo conas is féidir linn, le chéile, dul chun cinn a dhéanamh i dtreo todhchaí níos glaise agus níos acmhainní.
Déanfaidh na tionscadail píolótú agus léireoidh siad an bhithgheilleagair i bhfeidhm ar bhonn comhoibritheach ar fud oileán na hÉireann. Eascraíonn an dá dhámhachtain ó ghlao iomaíoch an Tionscnaimh Taispeántais Bithgheilleagair €9 milliún faoin gClár an Oileáin Chomhroinnte Tá an maoiniú seo curtha ar fáil trí €7 milliún ó Chiste an Oileáin Chomhroinnte de chuid Rialtas na hÉireann, agus trí chómhaoiniú €1.5 milliún ón Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara, agus £0.5 milliún ón Roinn Talmhaíochta, Comhshaoil agus Gnóthaí Tuaithe i dTuaisceart Éireann.
CRÍOCH
Nótaí don Eagarthóir
Sonraí an Tionscadail
Athchúrsáil Fosfáití agus Nítrigine ó Iarmhair Talmhaíochta (REGENERATE)
- Tá dúshlán comhroinnte roimh oileán na hÉireann maidir le cothaithigh ina hithreacha, go háirithe fosfar inár n-ithir. Truaillíonn astaíochtaí nítrigine i bhfoirm amóinia an t-aer mar gheall ar an iomarca scaipeadh agus cur cothaithigh ar an talamh, bíonn tionchar acu ar an mbithéagsúlacht, agus is féidir leo freisin sreabhadh isteach inár mbealaí uisce a dhéanamh ag cruthú eotrófaithe. Mar sin féin, tugann an scéal seo deis shuntasach chomhroinnte freisin, ós rud é, nuair a bhainistítear go héifeachtach é, go bhfuil cumas mór ag na cothaithigh bhreise seo chun sláinte an ithreach a fheabhsú agus táirgí nua, ciorclacha a ghiniúint.
- Tá sé mar aidhm ag REGENERATE dul i ngleic leis na dúshláin cothaithigh seo trí thaispeántas a thabhairt ar mhúnla talmhaíochta ciorclach agus inscálaithe is féidir a chur i bhfeidhm, a úsáideann agus a scarann iarmhair talmhaíochta áitiúla ón díleáiteán ar an mbealach is fearr chun an luach a fhaightear as na cothaithigh seo a uasmhéadú.
- Tugann sé saineolaithe acadúla ceannródaíocha, comhpháirtithe tionscail, feirmeoirí áitiúla agus úsáideoirí deiridh ar fud an oileáin le chéile chun slabhra luacha inbhuanaithe, ciorclach agus neamhspleách ó fhuíollábhar go leasachán a fhorbairt agus a tháirgeadh .
- Beidh na hábhair a úsáidfear mar bhunábhar á fháil go háitiúil, mar fhuíoll talmhaíochta, maoine beostoic agus dramhaíl phróiseála bainne. Próiseálfar díleáiteán i monarcha bithscaglainne anaeróbach nua-aimseartha agus ar shuímh mhúirínithe chun cothaithigh riachtanacha a bhaint, salachair a bhaint, agus slabhra luacha a chruthú a tháirgeann comhábhair riachtanacha do shláinte an na hithreach, chomh maith le táirgí malartacha peata luachmhéadaithe.”
- Tá REGENERATE tiomanta do tháirgí bithbhunaithe inbhuanaithe ó thaobh geilleagair agus comhshaoil a chruthú, a fhéadfaidh iomaíochas an Oileáin Roinnte a fheabhsú agus a chuirfidh leis na spriocanna laghdaithe carbóin.
“Scaglanna Bithbhunaithe Mhuirí uile-Oileánda don Bhithgheilleagar Gorm Ciorclach (AIMBIO
- Tá sé mar aidhm ag an tionscnamh AIMBIO dul i ngleic le dúshláin maidir le dramhaíl a laghdú agus ciorclachas a bhaint amach sa Bhithgheilleagar Gorm Éireannach trí eolaithe agus gníomhairí tionscail ar fud oileán na hÉireann a thabhairt le chéile chun réitigh thráchtála bithgheilleagair a fhorbairt a fheabhsóidh éifeachtúlacht acmhainní sa réimse muirí.
- Is é príomhchuspóir AIMBIO ná bithmhais uisceach a thiontú ina réimse comhábhar agus táirgí bithbhunaithe, ag cur inbhuanaitheacht agus ag laghdú dramhaíola chun cinn.
- Glacfaidh AIMBIO cur chuige uile-oileánda chun sreabháin taobh neamhshaothraithe ón dobharshaothrú, iascaigh agus próiseálaithe uisceach a iniúchadh, iad a thiontú ina gcomhábhair ar ardluach le húsáid i bhfeidhmchláir agraibhia, lena n-áirítear bia, beatha, ceimiceáin, cosmaidí agus cothú.
- Forbróidh, taispeánfaidh, uasmhéadóidh agus deimhneoidh an tionscnamh teicneolaíochtaí agus próisis ar fud trí shuíomh taispeántais comhtháite in Éirinn. Déantar éifeachtúlachtaí próiseas agus inmharthanacht eacnamaíoch a mheas tríd an gcur chuige bithscaglainne comhtháite seo.
- Déanfaidh comhpháirtithe áitiúla luach a bhaint as sreabháin taobh agus bithmhais mhara, ag measúnú tionchair inbhuanaitheachta—aeráide, comhshaoil, sóisialta, sláinte agus eacnamaíoch—na réitigh nuálaíocha.
- Trí chomhoibriú agus rannpháirtíocht le páirtithe leasmhara éagsúla, gineann AIMBIO foghlaim agus tairbhí comhroinnte a chuirfidh le forbairt inbhuanaithe ar leibhéal áitiúil, réigiúnach agus náisiúnta.” Luathóidh an tionscnamh aistriú na hÉireann chuig córais táirgthe muirí bithbhunaithe inbhuanaithe, sláintiúil agus cuimsitheacha, agus feidhmeoidh sé mar thionscadal suaitheantais don bhithgheilleagar gorm atá ag fás ar an oileán
- Chomh maith leis sin, cuirfidh AIMBIO le réimse muirí Éireannach níos éifeachtaí ó thaobh acmhainní de, le cumas suntasach le haghaidh macasamhlú i gceantair thuaithe eile ar fud oileán na hÉireann.
Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair an Oileáin Chomhroinnte
- Tá sé mar aidhm ag an tionscnamh tacaíocht a thabhairt do ghníomhaíochtaí píolótacha agus taispeántais bhithgheilleagair ar fud Éireann agus Thuaisceart Éireann.
- Aithníonn an tionscnamh seo go bhfuil dúshláin aeráide agus inbhuanaitheachta cosúil roimh an dá údaráis ar an oileán, go bhfuil gníomhaíochtaí talmhaíochta, úsáid talún agus muirí cosúil acu, agus go bhfuil acmhainn mhór acu deiseanna a oscailt laistigh den bhithgheilleagar.
- Bhí sé mar aidhm ag an nglao tacaíocht a thabhairt do nuálaíocht don agrai-bhithgheilleagar i dTuaisceart Éireann agus don bhithgheilleagar gorm in Éirinn. Bhí cur chuige comhoibritheach ó thuaidh ríthábhachtach i ngach iarratas.
- Bhí an tionscnamh oscailte chun maoiniú a thabhairt do pháirtithe leasmhara ar fud na slabhraí luacha bithbhunaithe go léir, lena n-áirítear gnólachtaí beaga agus meánmhéide, eagraíochtaí taighde, údaráis áitiúla, príomh-tháirgeoirí, agus daoine eile.
- Féadfar tuilleadh sonraí faoin nglao a fháil ag – Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair an Oileáin Roinnte
An Bithgheilleagar
- Is coincheap ‘ilchisealach’ é an bithgheilleagar a bhaineann le húsáid inbhuanaithe agus chiorclach acmhainní bithghníomhacha in-athnuaite ón talamh agus ón bhfarraige – amhail barraí, foraoisí, iasc, ainmhithe agus miocrorgánaigh – chun bia nua, beatha, ceimiceáin agus ábhair bithbhunaithe, agus bitheolaíocht a tháirgeadh.
- Cuimsíonn an bithgheilleagar go leor réimsí agus na seirbhísí agus infheistíochtaí a bhaineann leo a tháirgeann, a úsáideann, a phróiseálann, a dháileann nó a itheann acmhainní bithghníomhacha, lena n-áirítear seirbhísí éiceachórais
Tacaíocht do phíolótú agus do thaispeántas bithgheilleagair
- Is príomhchuspóir de Phlean Gníomhaíochta Bithgheilleagair 2023-2025tacaíocht a thabhairt do ghníomhaíochtaí píolótaithe agus taispeántais.
- “Tá €13 milliún infheistithe ag an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara i ngníomhaíochtaí taispeántais bithgheilleagair ó 2023 – €10 milliún a fógraíodh faoin Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair de chuid Chiste an Aistrithe Chóir AE agus €3 milliún a fógraíodh don tionscnamh taispeántais comhtháite um dhíleá anaeróbach agus bithscagtha ghlasa
- Tá dara glao maoinithe, luach €10 milliún, oscailte faoi láthair ag an Roinn faoin Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair de Chiste an Aistrithe Chóir AE: 2025 Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair Chiste an Aistrithe Chóir AE (Glao 2).
“Straitéis Nuálaíochta DAERA 2021–2025
- Treoraíonn Straitéis Nuálaíochta DAERA conas is féidir le DAERA nuálaíocht a spreagadh agus a thacú laistigh den Roinn agus sna réimsí laistigh dá chuid freagrachta. Clúdaíonn an straitéis ceisteanna trasearnála, lena n-áirítear inbhuanaitheacht, Fás Glas agus athrú aeráide, agus tá béim ar leith aici ar thrí théama teicneolaíoch foriomlána a aithníodh mar cheannródaíoch i dtaca le hathrú nuálaíochta sna réimsí atá faoi fhreagracht DAERA. Is iad na téamaí seo: Sonraí Móra, Intleacht Shaorga agus Bithgheilleagar Bunathraitheach Baineann an straitéis le DAERA agus le gach réimse laistigh de réimse freagrachta DAERA, lena n-áirítear agraibhia, iascaigh, comhshaol, foraoiseacht agus forbairt thuaithe.
- Tá Tionscnamh Taispeántais Bithgheilleagair an Oileáin Roinnte ag teacht le príomhthéama tosaíochta Straitéis Nuálaíochta DAERA, Bithgheilleagar Claonta.
- Mar chuid d’infheistíocht £12m, d’fhógair DAERA tionscadail taispeántais nuálaíocha eile mar chuid de Thionscnamh Úsáide Inbhuanaithe na Maoiniúcháin Beostoic SBRI Céim 2 – Bronnann DAERA £4m ar an gcéad chomhlacht rathúil atá bunaithe i Lár Uladh faoin SBRI Céim 2 um Úsáid Inbhuanaithe de Leasainm Beostoic | Roinn Talmhaíochta, Comhshaoil agus Gnóthaí Tuaithe agus Bronnann DAERA £4m ar an gcéad chomhlacht rathúil eile faoin SBRI Céim 2 um Úsáid Inbhuanaithe de Leasainm Beostoic | Roinn Talmhaíochta, Comhshaoil agus Gnóthaí Tuaithe.