Faisnéis faoi leasuithe ar an margadh cíosa
- Foilsithe: 4 Samhain 2025
- An t-eolas is déanaí: 7 Samhain 2025
- Cén fáth a bhfuil athruithe á ndéanamh againn ar an earnáil chíosa?
- Cén lóistín lena mbaineann na rialacha nua?
- Cad iad na tionóntachtaí nach bhfuil feidhm ag na rialacha orthu?
- Cad iad na rialacha nua a dhéanfar chun tionóntaí a chosaint?
- An bhfuil catagóir an tiarna talún bunaithe ar líon na maoine nó na dtionóntachtaí?
- Conas a chuireann tionónta deireadh le TÍ?
- Cad iad na hathruithe atá le teacht ar rialacha maidir le harduithe cíosa?
- Cathain a bheidh tiarnaí talún in ann cíosanna a athshocrú go luach an mhargaidh?
- An mbeidh cíosanna níos airde má athshocraítear an cíos do thionóntachtaí nua?
- An mbeidh tiarnaí talún in ann a maoin a dhíol?
- Conas a thabharfar aghaidh ar sháruithe ar rialacha maidir le díshealbhú nó méadú cíosa?
- An mbeidh níos mó réadmhaoine cíosa ar fáil mar thoradh ar na hathruithe?
- Má fhágann tionónta amháin an mhaoin agus má fhanann beirt eile, an bhfuil an tionóntacht seo faoi na rialacha ‘sean’ nó ‘nua’?
- Conas a bheidh feidhm ag na hathruithe maidir le Cóiríocht Sonrach do Mhic Léinn (SSA)?
- Cad iad na hathruithe atá ag tarlú don chlár cíosa?
- Conas a shocraíomar athruithe a dhéanamh ar an earnáil chíosa?
- Cásanna - Tionóntaí
- Cásanna - Tiarnaí Talún
Ar an 10 Meitheamh 2025, d’fhormheas an Rialtas beartais nua chun rialuithe cíosa agus cosaintí tionóntachta a neartú do thionóntachtaí nua a cruthaíodh ón 1 Márta 2026. Tá na hathruithe seo bunaithe ar mholtaí ó Athbhreithniú na Gníomhaireachta Tithíochta ar Chriosanna Brú Cíosa (RPZanna). Ba cheart go gcuideodh an fhaisnéis thíos leat tuiscint a fháil ar an gcaoi a mbíonn tionchar ag na hathruithe sin ort.
Cén fáth a bhfuil athruithe á ndéanamh againn ar an earnáil chíosa?
- Chun tionóntaí a chosaint ar fud na tíre: ach a chinntiú go mbainfidh gach tionónta leas as cosaint chíosa.
- Chun slándáil tionóntachta a fheabhsú do thionóntaí: ach “díbirt gan locht” a shrianadh Is í díbirt gan locht nuair a chríochnaíonn tiarna talún tionóntacht gan aon rud mícheart a bheith déanta ag an tionónta – is é sin, ní mar gheall ar riaráistí cíosa, ar iompar frithshóisialta ná ar shárú eile ar an léas.
- Chun soláthar a mhéadú: Tá easpa tithe ar cíos, go háirithe árasáin, in Éirinn. Tá sé mar aidhm ag na leasuithe infheistíocht agus forbairt a spreagadh, rud a spreagfaidh tógáil árasán cíosa nua agus a chabhróidh le harduithe cíosa a mhoilliú agus le leibhéil chíosa a mhaolú le himeacht ama.
- Chun córas níos cothroime a chruthú: rud a fhreastalóidh níos fearr ar chosaintí tionóntaí agus ar riachtanais tiarnaí talún.
Cén lóistín lena mbaineann na rialacha nua?
- Tithíocht phríobháideach ar cíos (lena n-áirítear lóistín a fhaightear ar cíos faoin ÍCT agus faoin SCC)[1]
- Lóistín do mhic léinn
- Tionóntachtaí Comhlachta Cheadaithe Tithíochta (CCT)[2]
- Tionóntachtaí cíos de réir costais[3]
[1] Is é ÍCT an Íocaíocht Cúnaimh Tithíochta agus is é SCC an Scéim Cóiríochta Cíosa – sa dá chás, cuireann tiarnaí talún príobháideacha lóistín ar fáil do thionóntaí atá ag fáil tacaíocht tithíochta sóisialta.
[2] Athruithe maidir le Tionóntachtaí d’Íosfhad amháin. Tá rialacha ar leith ag CTCanna maidir le socrú cíosa
[3] Athruithe maidir le Tionóntachtaí d’Íosfhad amháin. Tá rialacha ar leith maidir le socrú cíosa ag réadmhaoine ar Cíos de réir Costais
Cad iad na tionóntachtaí nach bhfuil feidhm ag na rialacha orthu?
- Tionóntachtaí údaráis áitiúla
- I gcás ina roinneann cíosaí an réadmhaoin leis an úinéir (e.g. seomra ar cíos i dteach an tiarna talún).
Cad iad na rialacha nua a dhéanfar chun tionóntaí a chosaint?
An bhfuil catagóir an tiarna talún bunaithe ar líon na maoine nó na dtionóntachtaí?
Tá catagóir an tiarna talún lena mbaineann tiarna talún bunaithe ar líon na dtionóntachtaí atá acu. Tá cinneadh déanta ag an Rialtas go gciallaíonn Tiarnaí Talún Níos Lú 3 thionóntacht nó níos lú agus go mbeidh 4 níos mó thionóntacht níos mó ag dTiarnaí Talún Níos Mó.
Má tá maoin ag tiarna talún ina bhfuil 4 thionóntacht nó níos mó, thiocfadh sé/sí isteach sa chatagóir tiarna talún níos mó.
Conas a chuireann tionónta deireadh le TÍ?
Déanfar tionóntacht 6 bliana leanúnach de thionóntacht má:
- Chónaigh an tionónta sa réadmhaoin faoi thionóntacht ar feadh sé mhí ar a laghad, agus
- Mura bhfuair an tionónta sin fógra foirceanta bailí le linn na tréimhse sin.
Is féidir le tionóntaí a dtionóntacht a chríochnú am ar bith trí fhógra i scríbhinn a thabhairt leis an tréimhse fógra riachtanach. Ní bheidh conradh 6 bliana ina cheangal orthu. Bíonn tréimhsí fógra tionóntaí idir 28 lá agus 112 lá, ag brath ar an méid ama caite acu ina gcónaí ann cheana.
Cad iad na hathruithe atá le teacht ar rialacha maidir le harduithe cíosa?
Cathain a bheidh tiarnaí talún in ann cíosanna a athshocrú go luach an mhargaidh?
Chun tiarnaí talún nua a mhealladh agus tiarnaí talún atá ann cheana a choinneáil, ceadófar athshocruithe cíosa:
Eisceacht: Ní cheadófar cíosanna a athshocrú tar éis ‘díbirt gan locht’. Ciallaíonn sé sin nach mbeidh tiarnaí talún in ann tionóntaí a dhíbirt chun an cíos a mhéadú.
An mbeidh cíosanna níos airde má athshocraítear an cíos do thionóntachtaí nua?
D’fhéadfadh méaduithe measartha cíosa a bheith mar thoradh ar chead a thabhairt do thiarnaí talún cíosa a athshocrú idir tionóntachtaí. Mar sin féin, de réir mar a thagann níos mó soláthair tithíochta isteach sa mhargadh, táthar ag súil le cobhsú.
Tríd is tríd, bainfidh tiarnaí talún agus tionóntaí araon leas as soiléireacht agus as intuarthacht na leasuithe.
An mbeidh tiarnaí talún in ann a maoin a dhíol?
- Beidh gach tiarna talún in ann a maoin ar cíos a dhíol agus an tionónta fós ina cónaí san áit chónaithe ag am ar bith.
- Féadfaidh gach tiarna talún rogha a dhéanamh a gcuid maoine a dhíol le seilbh fholamh nuair a bheidh tionónta fágtha dá rogha féin.
- Féadfaidh tiarnaí talún beaga rogha a dhéanamh a gcuid maoine a dhíol le seilbh fholamh ag deireadh gach TÍ 6 bliana, ar feadh tréimhse teoranta sula dtéann an mhaoin isteach i dtionóntacht 6 bliana eile.
- Féadfaidh tiarnaí talún beaga rogha a dhéanamh a gcuid maoine a dhíol le seilbh fholamh i gcúinsí teoranta mar gheall ar dheacrachtaí airgeadais
Conas a thabharfar aghaidh ar sháruithe ar rialacha maidir le díshealbhú nó méadú cíosa?
Cuimsíonn na hathruithe atá le teacht cosaintí chun a chinntiú nach féidir cíos a athshocrú do thionónta nua mura bhfágann an tionónta roimhe sin dá rogha féin, mura sáraíonn sé a (h)oibleagáidí, nó mura gcomhlíonann an áit chónaithe a riachtanais a thuilleadh. Mar sin féin, ceadófar athshocrú cíosa ag deireadh gach Tionóntachta d’Íosfhad (TÍ) 6 bliana
Táimid ag obair leis an BTC chun aghaidh a thabhairt ar chleachtais neamhdhleathacha trí réiteach aighnis agus smachtbhannaí.
Má chreideann tú go bhfuil an Fógra Foirceanta nó an méadú cíosa a fuair tú ag sárú na rialacha, is féidir leat dul i dteagmháil leis an BTC chun é a cheistiú.
An mbeidh níos mó réadmhaoine cíosa ar fáil mar thoradh ar na hathruithe?
Tá sé ríthábhachtach líon na dtithe cíosa a mhéadú chun freastal ar an éileamh tithíochta agus chun inacmhainneacht a fheabhsú. Ó lár na bliana 2022, tá laghdú géar tagtha ar infheistíocht phríobháideach i bhforbairtí nua cíosa. Léirítear an laghdú sin sna figiúirí d’árasáin a críochnaíodh in 2024, líon 24% níos lú ná 2023.
Aontaítear i roinnt tuarascálacha ó shaineolaithe – lena n-áirítear iad siúd ón nGníomhaireacht Tithíochta, Roinn Airgeadais, ITES, ECFE agus CAI – gur constaic mhór é an córas rialaithe cíosa reatha maidir le soláthar tithíochta cíosa a mhéadú.
Ba cheart go mbeadh níos mó árasán agus lóistín shonrach do mhic léinn á dtógáil mar thoradh ar na hathruithe sin. Ach, mar gheall go dtógann tionscadail tithíochta roinnt mhaith ama, ní thiocfaidh méadú ar an soláthar láithreach.
Má fhágann tionónta amháin an mhaoin agus má fhanann beirt eile, an bhfuil an tionóntacht seo faoi na rialacha ‘sean’ nó ‘nua’?
Ní bhaineann na rialacha ‘nua’ ach le tionóntachtaí nua a thosaíonn tar éis an 1 Márta 2026. Má athraíonn roinnt tionóntaí ach má fhanann cuid eile acu, ní tionóntacht nua í seo, mar sin leanann sí de bheith ag cloí leis na rialacha atá i bhfeidhm go dtí an 28 Feabhra 2026.
Conas a bheidh feidhm ag na hathruithe maidir le Cóiríocht Sonrach do Mhic Léinn (SSA)?
De réir mar a athraíonn tionóntachtaí / ceadúnais mac léinn in SSA gach bliain de ghnáth, ní mór na rialuithe cíosa nua ón 1 Márta 2026 a chur in oiriúint don chaoi a bhfeidhmíonn siad.
Beidh feidhm ag an srian ar mhéadú cíosa maidir le gach SSA le linn na chéad 3 bliana d’oibriú an rialaithe cíosa náisiúnta nua. Níl sé beartaithe cead a thabhairt do SSA cíosanna a athshocrú ar thosach gach ceadúnais mac léinn. Is féidir le SSA a chíosanna a athshocrú go luach an mhargaidh tar éis 3 bliana agus tar éis gach tréimhse 3 bliana a leanann fad is a leanann sé ag feidhmiú mar SSA.
Cad iad na hathruithe atá ag tarlú don chlár cíosa?
Cuirfear an méid cíosa a íoctar as tionóntacht teaghaise san áireamh ar chlár foilsithe an BTC do theaghaisí ar fud na tíre, gan seoladh na teaghaise ná céannacht an tiarna talún ná an tionónta a nochtadh. Táimid ag obair le hoifig an Choimisinéara um Chosaint Sonraí chun a chinntiú go gcomhlíonann aon athruithe a dhéantar le RGCS.