An Coimisiún Toghcháin

Foráiltear le Clár an Rialtais do choimisiún reachtúil, toghcháin, neamhspleách a bhunú. Tugtar éifeacht leis an Acht um Athchóiriú Toghcháin, 2022, arna achtú i mí Iúil 2022, don tiomantas seo, lena ndéantar foráil don bhunús reachtach le haghaidh an Coimisiún Toghcháin – dar teideal An Coimisiún Toghcháin. Bunófar é go luath i 2023.

Mar chomhlacht atá tiomanta agus speisialaithe, cuirfidh An Coimisiún Toghcháin riarachán atá níos comhtháite agus éifeachtúla i bhfeidhm d'fheidhmeanna toghcháin reatha. Áirítear leo sin:

• páirtithe polaitíochta a chlárú agus Clár na bPáirtithe Polaitíochta a choimeád (arna gcur i gcrích faoi láthair ag Cléireach na Dála)
• na feidhmeanna arna gcur i gcrích faoi láthair ag Reifrinn (ag míniú an t-ábhar a bhaineann le reifrinn, feasacht an phobail maidir le reifrinn agus spreagadh na toghthóirí chun vóta a chaitheamh)
• na feidhmeanna arna gcur i gcrích faoi láthair ag Dáilcheantair (ag tabhairt tuairiscí maidir leis na dáilcheantair le haghaidh toghcháin na gcomhaltaí chun na Dála agus na Parlaiminte Eorpaigh)
• na feidhmeanna arna gcur i gcrích faoi láthair ag Teorann Toghlimistéir Áitiúil (ag tabhairt tuairiscí maidir leis na teorainneacha toghcháin áitiúil).

Tabharfaidh An Coimisiún faoi fheidhmeanna nua, lena n-áirítear:

• rialachán fógraíochta polaitiúla ar líne timpeall imeachtaí toghcháin chun trédhearcacht a chinntiú
• ag cosaint sláine ár bpróisis toghcháin agus daonlathach i gcoinne scaipeadh nó foilsitheoireacht bréagaisnéis ar líne, mífhaisnéis ar líne agus iompar láimhsithe nó nach bhfuil barántúil ar líne
• ról nua a bhaineann le taighde agus comhairle, ag déanamh taighde ar pholasaí agus nós imeachta toghcháin agus ag tabhairt moltaí don Aire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta
• ag déanamh léirmheasanna faoi chonas a rinneadh na himeachtaí toghcháin
• maoirseacht an chláir toghthóirí nuachóirithe.

Tá 7 gcomhalta ag An gCoimisiún, ina measc:

• Cathaoirleach atá ina bhreitheamh nó ina breitheamh sinsearach sa chúirt atá ar seirbhís nó éirithe as ainmnithe ag an bPríomh-Bhreitheamh,
• 2 chomhalta de bhrí oifige (Cléireach na Dála agus an tOmbudsmant), agus
• 4 ghnáthbhall.

Roghnaítear na gnáthbhaill trí phróiseas roghnúcháin poiblí eagraithe ag an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí. Ceapann an tUachtarán iad bunaithe ar mholadh an Rialtais, agus ag brath ar réitigh thacaíochta a rith le haghaidh a gceapachán ó dhá Theach an Oireachtais. Ceapann an tUachtarán an Cathaoirleach chomh maith, i ndiaidh an ainmniúcháin ón bPríomh-Bhreitheamh.

Beidh An Coimisiún Toghcháin faoi chinnireacht Príomhfheidhmeannach, arna cheapadh ag an Rialtas i ndiaidh próisis roghnúcháin phoiblí agus neamhspleách eagraithe ag PAS, agus beidh siad freagrach as polasaithe agus cinntí An Choimisiúin Toghcháin a chur i bhfeidhm, agus a riarachán agus a ghnó bhainistiú. Ní bheidh an Príomhfheidhmeannach ina chomhalta nó ina comhalta de Bhord An Choimisiúin, ach féadfaidh sé nó sí freastal ar gach cruinniú agus beidh sé nó sí i dteideal labhairt agus comhairle a thabhairt ag na cruinnithe sin.