Fógraíonn an tAire McConalogue méadú 13% ar an mBuiséad
Ó An Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Ó An Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Achoimre
D'fhógair an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara, Charlie McConalogue TD, sonraí inniu maidir le Buiséad 2023 a Roinne. Cuireann Meastacháin 2023 Vóta comhlán €2.14 billiún ar fáil don Roinn. Is é seo an leibhéal maoinithe is airde riamh don Roinn, agus is ionann é agus méadú €283m ar sholáthar 2022, nó méadú 13% ar an iomlán, chun tacú le feirmeoirí, iascairí, agus pobail tuaithe agus chósta.
Ag labhairt dó tráthnóna inniu, dúirt an tAire McConalogue:
“Tacaíonn an buiséad seo le teaghlaigh feirme atá ag dul i ngleic leis an méid atá ag titim amach mar gheall ar an ionradh mídhleathach ar an Úcráin. Leagtar amach ann freisin an bhunchloch do thacaíochtaí straitéiseacha don earnáil sna cúig bliana amach romhainn, tríd an bPlean Straitéiseach nua CAP €10 billiún (CSP).
“Cuireann an Buiséad maoiniú ar mhórscála ar fáil chun uaillmhian na hearnála i leith an chomhshaoil a chur chun cinn, rud a chuidíonn le feabhas a chur ar inbhuanaitheacht ar an bhfeirm chomh maith le hioncam feirmeoirí. Tá suas le €500m faighte agam in 2023 chun tacú le feirmeoirí agus iad ag iarraidh dul i ngleic leis na dúshláin a bhaineann le haeráid, bithéagsúlacht agus cáilíocht uisce. Is fíor-airgead é seo do theaghlaigh feirme. Áirítear leis na bearta maoiniú do 30,000 áit i scéim nua agri-thalmhaíochta suaitheanta, ACRES.
“Is í seo an scéim agra-chomhshaoil is mó riamh a reáchtáil mo Roinn. Trí úsáid a bhaint as cur chuige bunaithe ar ghnáthóga, a sheachadtar trí ghníomhartha rúraidh agus bunaithe ar thorthaí araon, cuirfidh ACRES le feabhas a chur ar thorthaí bithéagsúlachta, aeráide, aeir agus cháilíocht an uisce.”
Thagair an tAire McConalogue freisin do raon beart eile chun tacú le gníomhaíocht chomhshaoil ag
leibhéal na feirme:
“Tá scéim deontais €8m á tabhairt isteach agam chun tacú le scaipeadh aoil chomh maith le scéim Báinsí Ilspeiceas/Seamair Dhearg fheabhsaithe. Cabhróidh sé sin le feirmeoirí dul i ngleic le praghsanna leasacháin atá ag ardú agus bogadh i dtreo laghdú an leasacháin cheimicigh.
“Tá méadú faighte agam freisin ar bhuiséad TAMS go €90m, chun an infheistíocht mhór atá beartaithe in athnuaiteáin feirme d'fheirmeoirí a mhaoiniú, faoi réir fhaomhadh an Choimisiúin Eorpaigh. Beidh méadú ar mhaoiniú TAMS go €90m, agus cabhróidh sé seo leis an méadú atá beartaithe a mhaoiniú go ráta deontais 60% agus uasteorainn infheistíochta neamhspleách de €90,000 le haghaidh suiteálacha gréine. Mar chéim láithreach, tá tithe feirme incháilithe anois le bheith san áireamh le haghaidh infheistíochtaí i ngrianphainéil."
Cuirfear leasú ar an RDP faoi bhráid an Choimisiúin Eorpaigh lena cheadú sna seachtainí amach romhainn.
Dúirt an tAire freisin go mbeadh €3m á leithdháileadh aige do gach ceann de na ceithre bliana amach romhainn, €12m san iomlán, chun tús a chur le hearnáil díleá anaeróbach feirm-bhunaithe in Éirinn. Ag tagairt don tionscnamh seo dúirt sé:
“Beidh bunú oibleagáid téimh in-athnuaite ríthábhachtach chun go n-éireoidh leis an tionscnamh seo, agus táim ag obair go dlúth leis an Aire Comhshaoil, Gníomhaithe ar son na hAeráide agus Cumarsáide chun acmhainneacht na hearnála seo a bhaint amach.”
Dúirt an tAire, ar leithligh, go mbeadh sé ag lorg ceadú CE do scéim nua chun leanúint leis na bearta leasa mairteola a maoiníodh roimhe seo faoi BEEP-S. Beidh an scéim nua seo taobh leis an Scéim Éifeachtúlachta Carbóin Diúil €150/bó, agus Scéim Leasa Caorach €20 milliún, chun tacú le hioncaim feirme agus chun torthaí feabhsaithe comhshaoil agus leasa ainmhithe a spreagadh.
Dúirt an tAire McConalogue:
“Táim fós ag seasamh lenár bhfeirmeoirí mairteola agus caorach. Tá áthas orm an buiséad do thacaíochtaí spriocdhírithe mairteola agus caorach os cionn €100 milliún a choinneáil. Cuideoidh an maoiniú seo le tionchar na gcostas méadaithe ionchuir a mhaolú; agus tacóidh sé le sláinte agus leas ainmhithe, agus cuirfidh sé tuilleadh feabhais ar éifeachtúlacht carbóin ár mairteola agus uaineola féarbhunaithe agus dearbhaithe cáilíochta.
“Beidh feirmeoirí mairteola agus caorach in áit mhaith freisin chun leas a bhaint as na tacaíochtaí feabhsaithe do chúnamh farae, do bhearta comhshaoil agus na tacaíochtaí atá ar fáil d'fheirmeoirí atá ag aistriú go feirmeoireacht orgánach.
“Táim ar bís freisin go leanfar den Scéim Dreasachta Curaíochta €10m in 2023. Creidim san earnáil churaíochta agus ba mhaith liom í a fheiceáil ag fás san am atá amach romhainn.”
Ag trácht dó ar an mBuiséad don earnáil bia mara agus do phobail chósta don bhliain 2023 ar fiú €335 é, dúirt an tAire McConalogue:
“Is ionann fógra buiséid €335m an lae inniu don earnáil bia mara agus do phobail chósta agus an soláthar buiséid bliantúil is mó riamh don earnáil. Le bliain anuas tá raon scéimeanna fógartha agam ar fiú €225 milliún iad, arna maoiniú faoi Chúlchiste Coigeartaithe an Bhreatimeachta, atá deartha chun tacú leis an earnáil bia mara agus le pobail chósta tionchar an Bhreatimeachta a shárú. Beidh na scéimeanna seo ar siúl don chuid eile den bhliain seo agus do 2023 agus cinnteoidh an soláthar buiséid atá á dhéanamh ag an Rialtas inniu go mbeifear in ann na scéimeanna sin a sheachadadh go hiomlán. Léiríonn na scéimeanna moltaí an Tascfhórsa Bia Mara, a bhunaigh mé, agus atá deartha chun a chinntiú go leanfaidh an earnáil bia mara agus pobail chósta d'fhás eacnamaíoch agus poist inbhuanaithe a chruthú i bpobail chósta tar éis an Bhreatimeachta. Tar éis dom éisteacht le hionadaithe iascaireachta, agus ar iarratas uathu, bhunaigh mé scéim ceangailte arbh fhiú €12m breise í don bhliain seo chun cabhrú leis na brúnna breosla muirí atá ar iascairí a mhaolú. Áireofar sa Bhuiséad seo tacaíochtaí maidir le costais fuinnimh do phróiseálaithe bia mara.”
Maidir leis na leithdháiltí ar a réimsí freagrachta, dúirt an tAire Stáit le freagracht as úsáid talún agus bithéagsúlacht, anSeanadóir Pippa Hackett:
“Is tréimhse dheacair í seo do go leor daoine ar fud na tíre, agus tá teaghlaigh feirme agus gnólachtaí feirme faoi bhrú ag géarchéim an chostais mhaireachtála atá ann faoi láthair. Tá an Rialtas tiomanta do thacaíocht a thabhairt dóibh tríd an tréimhse éiginnteachta seo sa gheimhreadh amach romhainn agus in 2023 - agus déanann an buiséad seo amhlaidh."
“Tá suas le €500m de chistiú sa bhuiséad imfhálaithe go sonrach do scéimeanna agra-chomhshaoil .”
“I mo chuid réimsí freagrachta féin, tá ríméad orm an buiséad is mó riamh d'fheirmeoireacht orgánach a bheith daingnithe agam. Méadaíodh an maoiniú don Scéim seo go €37 milliún - méadú 80% ar an mbliain seo caite agus muid ag obair i dtreo na sprice atá againn limistéar na talún atá faoi tháirgeadh orgánach a mhéadú faoi thrí faoi dheireadh 2027. Déanann feirmeoireacht orgánach an beart maidir leis an aeráid, an bhithéagsúlacht, cáilíocht an uisce agus leas ainmhithe – mar sin tá áthas orm go bhfuil an tacaíocht airgeadais a theastaíonn ón earnáil ann anois ionas gur féidir léi fás agus forbairt sna blianta amach romhainn.”
“Tá maoiniú méadaithe faighte agam freisin d'fhoraoiseacht, ionas gur féidir linn tógáil ar an obair leanúnach ár gcóras foraoiseachta a athchóiriú ó chuaigh an Rialtas seo i mbun oifige. Níl an obair seo críochnaithe in aon chor, agus tá Straitéis Foraoiseachta nua agus Clár Foraoiseachta nua d'Éirinn á gcur i gcrích againn faoi láthair, ina mbeidh tacaíochtaí do shamhail foraoiseachta atá níos gaire don dúlra.”
“Tá maoiniú suntasach, díreach faoi bhun €18, faighte againn freisin do scéimeanna comhshaoil áitiúla. Maoineoidh sé seo scéim cháilíochta uisce ar mhórscála ar fheirmeacha, chomh maith le glao nua ar EIPanna nua i Ráithe 1 2023 maidir le bithéagsúlacht, aeráid, timpeallacht tuaithe agus sábháilteacht feirme.”
“Tá áthas orm chomh maith go bhfuil síneadh €13.3m ar an Scéim Timpeallachta Feirme, chomh maith le maoiniú don Scéim um Sampláil Ithreach ar feadh bliana eile.”
Dúirt an tAire Stáit le freagracht speisialta as Taighde agus Nuálaíocht, Sábháilteacht Feirme, agus Forbairt Margaí Nua Martin Heydon TD:
“Bhí tionchar mór ag an gcogadh san Úcráin ar chostais táirgthe feirmeoirí, go háirithe beatha, breosla, agus leasachán. Tugann Buiséad 2023 tuilleadh tacaíochta don earnáil chun freagairt do na dúshláin sin agus chun táirgeadh bia a chosaint.
Is céim eile í seo ar aistear aeráide agus comhshaoil na bhfeirmeoirí freisin. Neartaigh mé ciste taighde na Roinne go €20m chun réitigh aeráide a chothabháil don earnáil sna blianta amach romhainn agus an eolaíocht agus an teicneolaíocht atá ar fáil dúinn inniu á gcur i bhfeidhm againn.
Thug mé tús áite d'acmhainní breise do shábháilteacht feirme freisin, agus mhéadaigh mé an buiséad tiomnaithe go €2.5m. Chomh maith lenár gclár sláinte agus folláine d'fheirmeoirí On Feirm Ground a rolladh amach, tá sé i gceist agam díriú ar níos mó infheistíochtaí sábháilteachta fisiciúla a chur ar fheirmeacha.”
Ag tagairt don phacáiste agrichánachas a bhí ag gabháil le caiteachas vótála a Roinne, dúirt an tAire McConalogue:
“Tá ríméad orm go bhféadfaimis Liúntas Caipitil Luathaithe nua a aontú maidir le Stóráil Sciodair. Cabhróidh sé seo le tuilleadh feabhsuithe a chur chun cinn maidir le stóráil agus bainistiú sciodair mar cháilíocht an uisce mar aon le héifeachtúlacht úsáid na gcothaitheach agus laghdófar spleáchas ar leasacháin shaorga chostasacha. I ndeireadh na dála, cabhróidh sé seo le hastaíochtaí a laghdú. Is comhartha láidir é an beart seo de thiomantas an Rialtais seo tacú le feirmeoirí inbhuanaitheacht chomhshaoil a fheabhsú; agus áitím ar fheirmeoirí leas a bhaint as an tréimhse trí bliana a comhaontaíodh don tionscnamh seo, a bheidh ar fáil ó 2023 go 2025."
“Chomhaontaíomar freisin maidir le hathnuachan faoisimh ríthábhachtacha cánach lena n-áirítear Faoiseamh ó Dhleacht Stampa d’Fheirmeoirí Óga Oilte agus Faoiseamh Stoic. Tá athnuachan ó ghlúin go glúin ríthábhachtach do thodhchaí na hearnála agraibhia agus is ionann bearta náisiúnta cánachais, mar aon leis an tacaíocht atá ar fáil faoi CBT, agus tiomantas suntasach d'fheirmeoirí óga.
“Ba mhaith liom leanúint ar aghaidh ag éascú aistriú talún agus gabháltas chuig an gcéad ghlúin eile ar bhealach a oibríonn do na páirtithe go léir. Spreagann athnuachan an Fhaoisimh ó Cháin Ghnóchan Caipitiúil i leith Nuachóiriú Feirme agus Faoiseamh ó Dhleacht Stampa i leith Comhdhlúthú Feirme comhdhlúthú gabháltas feirme, ilroinnt a laghdú agus oibriú agus inmharthanacht feirmeacha a fheabhsú.
“Tá an Rialtas tar éis tacaíochtaí a chur ar fáil mar fhreagairt ar an ngéarchéim costais mhaireachtála atá ann faoi láthair. Tá fiúntas ag baint leis an laghdú ar an dleacht mháil ar dhíosal talmhaíochta go nialas agus go maolóidh sé costais don earnáil.”
Cuirfidh an Scéim um Thacaíocht Shealadach d'Fhuinneamh Gnó tacaíocht thábhachtach ar fáil d'fheirmeoirí agus do ghnólachtaí bia. Is féidir le gnólachtaí cáilitheacha, a bhfuil ardú os cionn 50% tagtha ar a meánphraghas aonaid gáis nó leictreachais i gcomparáid lena meánphraghas aonaid in 2021, iarratas a dhéanamh chuig na Coimisinéirí Ioncaim ar íocaíocht airgid tirim, a ríomhfar mar 40% den bharrachas ar bhille 2022 thar bhille 2021, le teorainn de €10,000 in aghaidh na míosa in aghaidh an ghnó.. Is beart an-suntasach é seo a bheidh ina thacaíocht phraiticiúil dhíreach agus thapa d'fheirmeoirí agus do ghnólachtaí bia tráth a mbeidh costais ag ardú.
Dúirt an tAire McConalogue:
“Tá rochtain ar airgeadas ríthábhachtach agus, chomh maith le teagmháil a dhéanamh leis na príomhbhainc ar shaincheisteanna a bhaineann leis an earnáil agraibhia, d'oibrigh mé go dlúth leis an Tánaiste agus an Aire Fiontar, Trádála agus Fostaíochta agus leis an Aire Donohoe ar an gceist seo. Thug an chomhpháirtíocht seo tacaíochtaí tábhachtacha do ghnólachtaí bia, d'fheirmeoirí agus d'iascairí, trí Chorparáid Baincéireachta Straitéiseach na hÉireann (SBCI), lena chinntiú go raibh rochtain acu ar airgeadas chun cabhrú le dul i ngleic leis na dúshláin gan fasach atá tagtha chun cinn le blianta beaga anuas."
“Tá áthas orm a fhógairt leis an Tánaiste agus leis an Aire Fiontar, Trádála agus Fostaíochta (DETE) go bhfuil scéim iasachta fhadtéarmach nua á forbairt. Cinnteoidh sé seo go mbeidh rogha chuí ar fáil do FBManna, lena n-áirítear feirmeoirí, iascairí agus gnólachtaí bia, chun rochtain a fháil ar mhaoiniú chun críocha infheistíochta straitéisí. Tá cumas léirithe ag an earnáil agraibhia pleanáil go fadtéarmach fiú agus í ag dul i ngleic le dúshláin níos láithrí agus éascóidh an ‘Scéim Iasachta Fáis agus Inbhuanaitheachta' (GSLS) atá beartaithe infheistíocht straitéiseach ag feirmeoirí, iascairí agus gnólachtaí bia a chinnteoidh inmharthanacht agus inbhuanaitheacht leanúnach dóibh sa todhchaí.
“Táimid ag obair le chéile freisin ar Scéim Ráthaíochta Creidmheasa don Úcráin chun cabhrú le gnólachtaí, lena n-áirítear feirmeoirí, iascairí agus gnólachtaí bia a riachtanais leachtachta agus infheistíochta a chomhlíonadh, go háirithe le linn tréimhsí neamhchinnteachta eacnamaíoch”.
Mar fhocal scoir, dúirt an tAire McConalogue:
“Tuigim go maith na dúshláin atá roimh theaghlaigh feirme, gnóthaí bia agus pobail chósta faoi láthair. Ní mór dúinn ár dteaghlaigh feirme agus ár n-iascairí bia atá sábháilte, inbhuanaithe agus ar ardchaighdeán a tháirgeadh níos mó ná riamh. Leanfaidh mé ag tacú leo agus an méid sin á dhéanamh acu.”
I measc phríomhghnéithe an bhuiséid tá:
- €200m chun ligean do 30,000 rannpháirtí feirmeora nua páirt a ghlacadh sa scéim ACRES an bhliain seo chugainn, an scéim agra-chomhshaoil is mó a fógraíodh riamh;
- Méadú 12% ar an mbuiséad foraoiseachta go €112m chun an Clár Náisiúnta Foraoiseachta nua a seolfar níos déanaí san fhómhar a mhaoiniú;
- Maoiniú €37m don scéim feirmeoireachta orgánaí arb ionann é agus méadú 80% ar an mbliain seo caite chun gur féidir an scéim a athoscailt an fómhar seo do rannpháirtithe nua;
- Buiséad suntasach díreach faoi bhun €18m daingnithe do scéimeanna comhshaoil áitiúla chun scéim uisce ar mhórscála ar fheirmeacha a mhaoiniú agus chun glao nua ar EIPanna nua a mhaoiniú i R1 2023 maidir le bithéagsúlacht, aeráid, comhshaol tuaithe agus sábháilteacht feirme;
- Méadú ar bhuiséad TAMS go €90m, chun an infheistíocht mhór atá beartaithe in athnuaiteáin feirme d'fheirmeoirí a mhaoiniú, faoi réir fhaomhadh an Choimisiúin Eorpaigh. Maoineoidh sé seo an méadú beartaithe go ráta deontais 60% agus uasteorainn infheistíochta neamhspleách €90,000 le haghaidh fuinneamh in-athnuaite. Mar chéim láithreach, tá tithe feirme incháilithe anois le bheith san áireamh d'infheistíochtaí ngrianphainéil mar bheart costais maireachtála;
- Maoiniú €13.3m don síneadh bliana ar an Scéim Chomhshaoil Feirme agus ar an Scéim um Shampláil Ithreach
- Buiséad spriocdhírithe €3m le haghaidh infheistíochta sa díleá anaeróbach
- Spreagann an méadú ar an mbuiséad taighde go €20 milliún tacaíocht do mhaoiniú tionscadal taighde agus nuálaíochta, agus beidh Glao Náisiúnta nua ann in 2023. Cuirfidh an maoiniú breise le taighde a rinneadh roimhe seo agus feabhsóidh sé é chun bonn fianaise a chur faoi na dúshláin atá roimh an earnáil.
- Maoiniú méadaithe do Ghníomhaireachtaí Stáit lena n-áirítear Teagasc chun críche comhairle a chur ar fheirmeoirí maidir le hinbhuanaitheacht feirme a fheabhsú agus oibriú leis na feirmeoirí sin.